spido

Ja, vijftig hertz is vijftig hertz: zowel bij een grote woofer als bij twee kleinere. Een belangrijk verschil ligt inderdaad echter wel in de amplitude: die moet bij kleinere woofers voor een vergelijkbaar resultaat veel groter zijn, wat meer vervorming kan opleveren. Bovendien kan een grote woofer, door zijn lagere eigenresonantiefrequentie, vrijwel altijd ongeveer een octaaf lager worden afgestemd (reflex) c.q. een octaaf lager binnen -3 dB doorlopen. "Snel" klinken is vooral te danken aan afwezigheid van vertraagde resonantie / na-ijling, door goede demping en kaststijfheid.

Beste Hans, In alle literatuur over dit onderwerp lees ik dat dempende panelen - waaronder gipsplaten - veel effectiever zijn wanneer ze op enige afstand van de reflecterende wand worden gemonteerd. Op balkjes of raggels, dus. http://www.mijnkluswijzer.nl/index.asp?pa_id=106&page=Muren-wanden-Gipsplaten.htm Overigens moet men van de demping bij werkelijk lage frequenties geen overspannen verwachtingen koesteren: die gaan vrijwel zonder verlies dwars door gipsplaat èn dakbeschot heen... en vormen daardoor akoestisch ook geen probleem.

Beste Wol, Aftastvervorming is, voor zover ik weet, wetenschappelijk gerelateerd aan de goniometrie van de toonarm, waarbij alleen lengte (afstand tussen draaipunt arm en draaipunt plateau), overstek / "overhang" en kophoek / "offset angle" van belang zijn. Dat heeft dus weinig te maken met wat men "de kwaliteit van de toonarm" (m.b.t. balans, lagerwrijving, resonanties e.d.) noemt. http://www.stereophile.com/reference/arc_angles_optimizing_tonearm_geometry Aftastvervorming heeft een aantal aspecten: fase- en amplitude intermodulatie vervorming (PIM en AIM), harmonische vervorming en fase kruis-modulatie (PXM). (Duane H. Cooper, University of Illinois, IEEE Transactions on Audio, Vol. AU-11 issue 2, pag. 41-46.)

Beste Wol, Je meet 1 kHz vanaf een testplaat... dat snap ik! En je meet de vervorming van dat signaal*... dat snap ik óók nog! Maar wat bedoel je nu met "van laag tot hoog"? Je meet toch alleen maar bij die éne frequentie van 1 kHz? * Sta je er overigens bij stil dat de vervorming - ook bij alleen maar 1 kHz - enorm afhankelijk is van de amplitude?

Beste Threshold, Leuk dat je het zo voor dat tweetertje opneemt! Het lijkt me echter onwaarschijnlijk dat één van je verklaringen van toepassing is, want de initiële curve (de eerste van de waterval) lijkt als twee druppels water op de curve van de fabrieksspecs. Dat zou dan niet het geval kunnen zijn, toch?

Nou, dat is dan prima. Want basgeluid wat niet bestáát, kun je niet horen.

Beste Wol, Bij elpee is de vervorming het grootst bij de grootste amplituden. Bij CD is de vervorming het grootst bij de kleinste amplituden.

Beste Wol, Waar baseer jij deze vergelijking op? Heb je beide luidsprekers getest in een dode ruimte? Heb je daar nog protocollen van? Welke KEF jubileum speaker jij bedoelt, is me niet meteen duidelijk. Daarom kan ik er zo één-twee-drie geen gegevens van vinden. Wat de Seas 22TAF betreft: daarvan vond ik fabrieksspecificaties. Ik ga er van uit, dat die betrouwbaar zijn. Ik vond deze veelzeggende waargavekarakteristiek: geluidsdruk versus frequentie op respectievelijk 0º, 30º en 60º gemeten bij een redelijke belasting: Ik zou zeggen: dat ziet er voor een tweetertje van 30 euro heel knap uit, hoor. De eigenresonantie is zeer matig, de spreiding is bescheiden... En inderdaad: er is vrij heftige break-up zichtbaar in de vorm van dalen en pieken. Maar die break-up treedt pas op boven 15 kHz, en wie hóórt dat nou nog? Wat mij echter wèl verontrust, is de vertraagde resonantie (boven 6 kHz) die blijkt uit het watervaldiagram van het xenophonics model waarin de tweeter wordt toegepast: http://www.xenophonics.net/Dryade/dryade.htm Maar ik moet nog zién of dat bij die KEF jubileerder zo veel beter is, Wol!

http://nos.nl/artikel/495726-dirigent-sir-colin-davis-overleden.html http://www.guardian.co.uk/music/2013/apr/14/sir-colin-davies-dies-85

Beste KT88, Wat een indrukwekkende uitleg! (Ik snap er niet veel van... ) Maar wat hoorbaarheid van vervorming betreft, is het misschien goed om er op te wijzen dat die heel erg van de omstandigheden schijnt af te hangen. Om te beginnen, moeten de luidsprekers of de hoofdtelefoon zelf natuurlijk niet al te veel vervorming toevoegen. Verder schijnt de hoorbaarheid het meest waarschijnlijk te zijn bij opnamen van natuurlijke spreekstemmen, zangstemmen en instrumenten die de luisteraar uit eigen waarneming kent, en die ook worden weergegeven op natuurlijke sterkte. Audiometrisch komt het er op neer dat de gevoeligheid van een goed en onbeschadigd gehoor voor vervorming het grootst is voor frequenties in het midden / midden-hoog gebied (pakweg 500 Hz - 8 kHz), bij een luidheid die als natuurlijk wordt ervaren.

Beste rbh, Vergelijk ze zèlf maar, in dezelfde (liefst jouw eigen) ruimte, aan dezelfde apparatuur, en met hetzelfde muziekmateriaal. Let alsjeblieft vooral op natuurgetrouwheid (strijkers! houtblazers! zangstemmen!), of - audiofiel gesproken - op eventuele kleuring in het middengebied...

In het topic "Brom en Ruis" (Ontwikkelingen/Techniek) wees ik er op dat een aantal door de deelnemers aan de discussie beschreven problemen met luidsprekerkasten al in het midden van de jaren '60 van de vorige eeuw heel effectief werden aangepakt in het ontwerp en de constructie van de Leak "Sandwich" luidspreker. Maar in deze rubriek "Vintage" zou die bijdrage beter passen. Daarom neem ik de vrijheid om hem hier nogmaals te plaatsen; nu in een lichtelijk bewerkte versie. Veel van de hier gesignaleerde problemen met: - staande golven in de kastwanden (veel hoger in frequentie dan menigeen denkt, en voor een belangrijk deel te voorkomen door stijve constructie en voorts vrij eenvoudig te dempen met bitumen!) en - staande golven in de binnen de kast opgesloten luchtkolom (veel lager in frequentie, en niet zo eenvoudig te dempen met rollen BAF o.i.d.!) werden al effectief getackled door Leak in de jaren '60, met het ontwikkelen van de oorspronkelijke Leak "Sandwich" luidspreker. • De tweeter (conus type met open achterzijde) zat in een gedempte, aan de achterzijde afgesloten plastic nis in de wooferkast, maar was gemonteerd aan het afneembare voorzetpaneel (met het frontdoek). Wie de recente bijdrage van Ravon in het topic "Brom en Ruis" las, weet waarom dit een goed idee was. (Ter verklaring: Ravon had er terecht op gewezen, dat een luidsprekerunit die wordt voor hogere frequenties de kastwanden in trilling kan brengen en zo staande golven in de kastwanden kan veroorzaken. Mechanische ontkoppeling van zo'n hogetonen-unit van de kast kan daarom kleuring voorkomen. Bovendien bedenke men dat een in zijn geheel trillende hogetonenluidspreker ernstige dopplervervorming kan veroorzaken en een akoestische resonantiekring (stemvork-effect) kan vormen met de luidsprekerkast.) • De woofermagneet was met een vast tapeind, dat door een houten blok werd gevoerd, vastgeschroefd aan de achterwand van de kast. Hierdoor werd een hoge stijfheid van de beide grootste panelen en van de kast als geheel gerealiseerd. • De kastwanden waren gemaakt van 12 mm multiplex, aan de binnenzijde gedempt met minstens net zo dik bitumenvilt. Zoals de BBC monitors later bevestigden, was dit qua gewicht, kosten, formaat en geluidskwaliteit een voor normale huiskamers en beschaafde muziekpraktijk optimale bouwwijze. • Als demping voor de luchtkolom in de kast werden twee luchtige rollen BAF gebruikt: één boven de woofer + het houten blok, en één er onder. Andere interessante détails waren ondermeer: - de sandwich conussen (aluminiumfolie - polystyreenschuim - aluminiumfolie), die ca. 200 keer zo stijf waren als conventionele conussen (papier, aluminium, plastic) en break-up vrij waren over een heel groot werkingsgebied ("piston action"); - de vrijwel weerstandsloze, loodzware bandspoel in serie met de woofer, die optimale elektrische demping door de versterker garandeerde; - de 15Ω (nominale) impedantie, voor optimale aanpassing aan de buizenversterkers van die dagen; - het zeer compacte (60 liter) geheel gesloten ("drukkamer") systeem in combinatie met een 32,5 cm woofer met heel lage free-air eigenresonantie: een veel lagere (reflex!) afstemming was wel mogelijk geweest, maar Leak koos voor maximale vervormingsvrijheid en controle. P.S. 170 Hz heeft een totale golflengte (positieve plus negatieve sinus) van ca. 2 meter. Maar Threshold heeft wèl gelijk, wanneer hij stelt dat die frequentie een staande golf in een luchtkolom van 1m kan opwekken, want hiervoor is 1/2 λ (halve golflengte) genoeg!

Rudolf (A. Bruil, die van "Soundfountain") is inderdaad een genie. En SOTA* Jerry (niet die Jerry Macaluso van "SOTA Toys) is dat ook. Maar zij zijn niet één en dezelfde persoon! *SOTA = State Of The Art

High-End is Big-Spend. http://lexicon.ft.com/Term?term=high_end-product (lexicon van de Financial Times) N.B. Audiofielen hebben vaak de neiging te denken dat "most expensive" sowieso "most advanced" impliceert. En dat voor topkwaliteit altijd flink betaald moet worden. Dat iets heel erg goed kan zijn, en toch relatief goedkoop, lijkt hen onbestaanbaar. Bij "the most expensive or advanced" bedenke men dat qua weergavekwaliteit er de laatste decennia geen enkele voortgang is geboekt en dat er op dat terrein ook al lange tijd geen fundamenteel onderzoek meer wordt verricht. Het predikaat "Advanced" zou men kunnen toekennen aan moderne - meestal digitale - fratsen die de bediening van de apparatuur nodeloos ingewikkeld maken en soms een negatieve uitwerking op de weergavekwaliteit hebben. "Advanced" hoeft daarbij niet eens "expensive" te zijn - en kan dus ook niet voor audiofielen als "high-end" gelden: zie bijvoorbeeld zo'n 7 x 115 Watt audio/video versterker in de mediamarkten... Als er maar veel vraag naar is, en het dus in massa kan worden geproduceerd in lagelonenlanden, wordt het vanzelf wel spotgoedkoop! En dat allemaal voor slechtsss... € ???,??!! ( http://www.kieskeurig.nl/receiver/sony/str-dh730/1052912/?q=Sony%20STR-DH730&xtor=SEC- )

Beste Frits, Ben je al naar je dealer gegaan, met je Grado? En..? Vertel eens!

Mijn recente audiofiele dagen bestonden NIET uit een vast plaatsje zoeken voor de NAS en draadloze Wifi repeater, want ik hèb geen NAS die naast de PC staat. En ik hèb de enige NAS netwerkaansluiting dus ook niet aangesloten op de draadloze Wifi repeater, die ik ook niet heb, en die dus ook NIET ook als router gebruikt kan worden. En al dat digitale gedoe meer. Ik heb zelfs geen flauw idee waar dit allemaal over gáát! En ik vermoed dat het geluid er ook niet beter door wordt... Door al dat digitale ongemak van de laatste tijd, bedoel ik. Mijn recente audiofiele dagen waren gevuld met muziek. Mooie muziek. Fijne muziek. Muziek beluisterd via een heel eenvoudig high-end systeem, waarvan sommige onderdelen inmiddels een aanzienlijke leeftijd hebben bereikt. Half dommelend, met gesloten ogen. En met de voeten op een voetenbankje met een zeer audiofiel kussentje daar op. Concerten van Barbara en Aznavour in l'Olympia te Parijs, jaren zeventig. Het eerste en het tweede pianoconcert van Brahms door Ashkenazy, met respectievelijk het Koninklijk Concertgebouworkest en de Wiener Philharmoniker. Begin jaren tachtig. Beide onder leiding van Bernard Haitink: kennelijk opgenomen net vóór en net nà de stront met de directie van het KCO. De eerste via LP ("digitaal opgenomen") en de tweede via CD. Die LP klonk weer fantastisch. Maar de CD klonk tòch nog beter! Zelfs met die Wiener... En - o ja - ook nog genoten van van een héél oude DGG plaat (1961) met Beethoven sonates door Wilhelm Kempf. Klonk niet geweldig. Maar 't blijft toch genieten, hoor.

Beste Frits, Het lijkt me dat je Grado defect is, en dat je links alleen nog de overspraak hoort van het rechter kanaal. Heb je nog garantie?

Veel van de hier gesignaleerde problemen met: - staande golven in de kastwanden (veel hoger in frequentie dan menigeen denkt, en voor een belangrijk deel te voorkomen door stijve constructie en voorts vrij eenvoudig te dempen met bitumen!) en - staande golven in de binnen de kast opgesloten luchtkolom (veel lager in frequentie, en niet zo eenvoudig te dempen met rollen BAF o.i.d.!) werden al effectief getackled door Leak in de jaren '60, met het ontwikkelen van de oorspronkelijke Leak "Sandwich" luidspreker. • De tweeter (conus type met open achterzijde) zat in een gedempte, aan de achterzijde afgesloten plastic nis in de wooferkast, maar was gemonteerd aan het afneembare voorzetpaneel (met het frontdoek). Wie de recente bijdrage van Ravon hierboven las, weet waarom dit een goed idee was. • De woofermagneet was met een vast tapeind, dat door een houten blok werd gevoerd, vastgeschroefd aan de achterwand van de kast. Hierdoor werd een hoge stijfheid van de beide grootste panelen en van de kast als geheel gerealiseerd. • De kastwanden waren gemaakt van 12 mm multiplex, aan de binnenzijde gedempt met minstens net zo dik bitumenvilt. Zoals de BBC monitors later bevestigden, was dit qua gewicht, kosten, formaat en geluidskwaliteit een voor normale huiskamers en beschaafde muziekpraktijk optimale bouwwijze. • Als demping voor de luchtkolom in de kast werden twee luchtige rollen BAF gebruikt: één boven de woofer + het houten blok, en één er onder. Andere interessante détails waren ondermeer: - de sandwich conussen (aluminiumfolie - polystyreenschuim - aluminiumfolie), die ca. 200 keer zo stijf waren als conventionele conussen (papier, aluminium, plastic) en break-up vrij waren over een heel groot werkingsgebied ("piston action"); - de vrijwel weerstandsloze, loodzware bandspoel in serie met de woofer, die optimale elektrische demping door de versterker garandeerde; - de 15Ω (nominale) impedantie, voor optimale aanpassing aan de buizenversterkers van die dagen; - het zeer compacte (60 liter) geheel gesloten ("drukkamer") systeem in combinatie met een 32,5 cm woofer met heel lage free-air eigenresonantie: een veel lagere (reflex!) afstemming was wel mogelijk geweest, maar Leak koos voor maximale vervormingsvrijheid en controle. P.S. 170 Hz heeft een totale golflengte (positieve plus negatieve sinus) van ca. 2 meter. Maar Threshold heeft wèl gelijk, wanneer hij stelt dat die frequentie een staande golf in een luchtkolom van 1m kan opwekken, want hiervoor is 1/2 λ (halve golflengte) genoeg!

Beste Frits, Er lijkt een misverstand op te treden! Sommige forummers lijken te denken dat jij één element gebruikt, met twee verschillende naaldeenheden. Eén naaldeenheid (het voorste stukje van het element, dat je er uit kunt trekken om te vervangen) zou dan het probleem opleveren, en de andere niet. Maar naar mijn idee gebruik jij twee verschillende elementen: een Grado en een Ortofon. Het Grado element heeft het probleem, en het Ortofon element niet. Klopt dat?

Het onderwerp van dit topic is (en zou m.i. moeten blijven!): "Wat vinden we nu eigenlijk belangrijk in geluid?" Het lijkt me goed als we ons tot die vraag zouden beperken. Even een paar opmerkingen binnen de vraagstelling van het topic: • Zwarte achtergronden kun je niet horen, omdat daarmee stilte wordt bedoeld. • Tegenwoordig worden opnamen dikwijls gemaakt met multi-mike techniek en wordt er bij het mixen veel digitale processing toegepast. Dit gaat ten koste van de natuurlijkheid (en dus de gehoormatige beoordeelbaarheid) van de klank van echte instrumenten. (Elektronisch instrumenten, die tegenwoordig vaak worden toegepast, zijn sowieso niet gehoormatig te beoordelen op natuurlijkheid.) Zulke moderne opnamen kunnen best kek, smashing of vet klinken, maar niet natuurlijk. • Reeds een halve eeuw geleden werd er topkwaliteit high-fidelity apparatuur gemaakt, waarvan de muziekweergave niet onderdeed voor het beste wat nu wordt gemaakt. (In sommige gevallen was de kwaliteit destijds zelfs veel beter!) Zulke apparatuur werd toentertijd vaak verkocht in dezelfde zaken waar men zich ook muziekinstrumenten (m.n. concertvleugels en piano's) aanschafte. Wie zich professioneel met high-fidelity bezig hield, moest dus ook wel verstand hebben van muziek: hij moest toch op z'n minst een aardig moppie op de uitgestalde Steinways, Bösendorfers, Bechsteins e.d. kunnen voorspelen. Door allerlei betreurenswaardige invloeden is high-fidelity nu niet meer wat ooit was: het streven om het oorspronkelijke geluid bij de opname in de studio of concertzaal, bij de weergave in de huiskamer zo dicht mogelijk te benaderen. Natuurgetrouwheid: in klank en dynamiek. Spido houdt echter, zo lang of zo kort als het hem nog is vergund, vast aan deze originele doelstelling van high-fidelity. Een belangrijk aspect daarvan is voor hem ook dynamiek-vastheid. Het behoud van "oplossend" of "scheidend vermogen", dus: ook tijdens zeer grote luidheid in complexe muzikale passages. De verstaanbaarheid van vocale ensembles en koren: ook meerstemmig en fugatief. De juiste, treffende articulatie bij geschoolde sprekers en zangers (m/v); de juiste toonvorming bij goede instrumentalisten. De gouden glans op strijkers, het zonovergoten stralen van koper bij crescendi. De haast voelbare, houtige, fysieke diepte van pauken en trommen. De aarzelende turbulentie van aanzettende fluiten en orgelpijpen. Het snorren, knorren, grommen en knagen van contrabassen en celli. Dat soort dingen, dus... • Sommige forummers vinden het kennelijk van belang dat de muziek, weergegeven via hun audiosysteem, hen kan emotioneren. Dit lijkt me geen goed argument ten aanzien van de geluidskwaliteit er van. Een ware muziekliefhebber kan (kon) immers tot tranen toe worden ontroerd door muziek van een 78 toeren schellakplaat, gedraaid op een slingergrammofoon. Of door een radio-uitzending, beluisterd via een bakelieten middengolf-radio. Misschien kunnen we over de vraag "Wat vinden we nu eigenlijk belangrijk in muziek?" ooit een ànder topic openen?

Beste Robx, Onwrikbaar? Prima! Maar waarom "geen parallelle wanden"? Bang voor staande golven in die kastwanden? (Die angst zou ongegrond zijn, aangenomen dat je de woofer zo laag af-filtert dat hij geen staande golven in deze betrekkelijk kleine kastwanden kan opwekken. Vergeet niet dat die frequenties tamelijk hoog liggen, door de grote transportsnelheid van geluidsgolven in het harde kastmateriaal. Nee, zo'n klein kastje zou alleen maar als pomphuis werken: als drukgenerator, zeg maar.)

Dit is m.i. de juiste benadering. Maar "een stem" moet niet klinken als "een stem": Dè stem moet klinken als dè stem! Net zoals hèt instrument moet klinken als hèt instrument, en niet een ander merk, type of soort...

Beste KT88, De gelegenheid maakt de dief. De boef. De schurk. De misdadiger. De... opnametechnicus, zelfs! http://www.homerecording.be/gids/equalizing-deel-2-equalizers-gebruiken Ik bedóel maar!

Beste Tubejack, Ja, jij boft maar met jouw luidsprekers! (Èn je versterker, natuurlijk.) Maar de meeste hifi-luidsprekers - vooral de hogere orde systemen - hebben Himalaya-achtige impedantiecurves en klokje-klokje-klokje-rond fasedraaiingen. Die zijn wel haast veroordeeld tot transistor/halfgeleider versterkers, nietwaar? UcD wellicht zelfs, hè? P.S. Jouw PS met betrekking tot lokale tegenkoppeling zag ik alleen in het "Reply to this topic" scherm. Vreemd, hè? Daar wil ik toch even op replyen. Harold Joseph Leak pleitte al in de jaren veertig van de vorige eeuw voor veel, ja héél veel (eigenlijk: zo veel mogelijk) negatieve tegenkoppeling in elke versterkertrap afzonderlijk èn "overall". Op die manier wist hij versterkervervorming te reduceren van 3 à 5 procent tot 0,1 procent. Waarom koppel jij, naar eigen zeggen, maar "een beetje" terug?

De Geluidstechnicus: "...een beetje méér bas... een beetje méér hoog... mooi, hoor!"