Werner

Staar je niet blind op de Hawk. Die servo is een onderdeel van de biasgeneratoren voor de ingangstrap. Dat draag je niet op een twee drie over naar een andere versterkerarchitectuur.

Wat lang niet altijd kan. En opamps zonder offset bestaan niet. Het hangt maar af van de toepassing en/of de precieze schakeling of de offset zichtbaar wordt. Discrete schakelingen hebben evenveel of meer last van eigen offsets dan ICs, omdat bij ICs op zijn minst de transistormatching beter is / kan zijn en beter zal blijven over tijd en temperatuur. Voorbeeld van het eerste: de meeste DAC chips hebben een DC uitgang, dus met de nul (stilte) boven of onder groundniveau. Voorbeeld van het tweede: een phonoversterker met > 80dB aan 20Hz.

Een typisch geval van audiodogma. Redeneringen gaan vaak zoals: A is Xer, en dus ook Yer, dan B, terwijl de mate van Xigheid en Yigheid in werkelijkheid een veel complexere materie is. Zoals altijd: veel hangt af van de implementatie en van de context waarin iets te gebruiken valt.

Vergeten in Rotterdam te zoeken?

'Niets' zoals in 'helemaal absoluut niets'? Dan moet je de lus (tijdelijk) doorbreken wanneer de offset binnen toleranties valt, zie mijn PIC-verhaal. Of anders alles digitaal aan een super-hoge orde en met gecorrigeerde fase. Wat in de grond niet zoveel verschilt van de PIC-methode. Overkill?

> Jij gebruikt dus ook liever een inverted servo? Elke opamp zou geinverteerd moeten gebruikt worden. Is beter. > Voor bronnen als DAC's en cd spelers heb je denk ik geen clamp diodes nodig. Hangt af van de traagheid van de servo. Idealiter is hij zo traag dat hij vlak tegen DC zit. Maar dan geraakt de boel nooit opgestart, daarom de diodes. >-60dB uitstuurd bij 100Hz. dan moet ik dus laag gaan verliezen in het bereik van 0 tot 100Hz.? Uiteraard. Een servo is eerste orde, en vermag niets steilers dan een RC combinatie. Nu is -60dB natuurlijk maar 0.1%, dus niet veel. Maar toch, eigenlijk willen we dat niet, want het promoveert de uitgang van de servotrap tot een ingangssignaaltje op -60dB. > Of een tweede filter aan de uitgang van de servo? Ja. Maar dat is lastig en afhankelijk van de hele schakeling. En dan ben je uiteindelijk zoiets aan het maken als die Krell: een C in de tegenkoppelpoot van de versterker. Die C moet goed zijn. Maak hem wat/veel groter, en de hele servo kan weer weg.

En dat geeft dan ook ineens aan waarom sommigen iets tegen servo's hebben: servo's vervangen een enkele component door een heleboel onderdeeltjes. Dan kun je net zo goed een hele goede grote condensator nemen. Als die al bestaat. Voordeel van een servo is natuurlijk dat je met een (goede) kleine condensator het effect van een hele grote kunt bereiken, plus onafhankelijkheid van de uitgangsbelasting. In vele gevallen zal de kostprijs van een echt goed ontworpen servo hoger liggen dan die van een goede filmcondensator. Wat niet wegneemt dat John Curl in de Vendetta een tamelijk eenvoudige servo gebruikte (AD711, 10MOhm, 1uF, mogelijk de diodetruck), en de Vendetta heeft een mooie reputatie. Dus het kan.

Waarbij je even voorbijgaat aan het feit dat een 34 wel mooi en neutraal klinkt, maar bij nauwkeurig vergelijk met een betere voorversterker een pak minder transparant klinkt, domweg muziek weggooit. Ik heb veel respect voor de 34, ik heb meestal een beetje spijt dat ik de mijne ooit verkocht heb, maar transparant zijn ze niet.

Helemaal niet. Hij is alleen verhuisd. Het signaalpad is de som van componenten die bijdragen aan de transformatie van de ingang naar de uitgang. Dus ook de servo, alles wat er rond hangt, de voeding ervan, ... Een snel voorbeeld voor een servo dan: Dit zijn drie varianten van dezelfde versterker met servo. Als opamps heb ik spanningsgestuurde spanningsbronnen gebruikt, dat simuleert sneller/beter en de hierdoor gemaakte fout is hier niet echt relevant. Let niet op exacte componentwaarden, het is maar een kladje, en vermits er niet met echte opamps gewerkt wordt kan ik ook even niet over stabiliteit zeggen. Bovenste schema is een 6dB inverterende versterker (E1), met een klassieke inverterde servo (E2). Middelste schema voegt een mild laagdoorlaatfilter toe in de lijn van de versterker naar de servo. Onderste schema is het eerste, met een koppel diodes die ervoor zorgen dat bij hele grote offsets, bijvoorbeeld vlak na het inschakelen van de versterker, de servo tienmaal sneller regelt. Als de offset voldoende klein wordt (hier <700mV), wordt de servo weer trager, wat gewenst is voor normaal bedrijf. eerste schema: ROOD: uitgang van de eigenlijke versterker GROEN: uitgang van de servo-opamp. Zie hoe dit signaal, wat een ingang is voor de echte versterker, over een breed gebied op minder dan 100dB beneden het ingangssignaal ligt. In het signaalpad? Van belang voor de uiteindelijke geluidskwaliteit? Ik zou het zo denken. tweede schema: BLAUW: uitgang van de versterker KAKI: uitgang van de servo. Door de werking van het extra filter is er meer onderdrukking in de audioband. Ruiscomponenten aan de uitgang van de servo-opamp (eigen ruis, voedingsstoringen, ...) komen uiteraard nog wel door. En als de versterker en/of servo buiten adem geraken (gainbandwidth, zie hoge versterkingsfactoren zoals bij phonotrappen, ...) dan ziet de doorspraakcurve er boven 10kHz of zo al snel heel mottig uit. Krell KSA-100. De elco zit er, alleen niet op de verwachte plaats. Biedt geen volledige garantie, want de versterker heeft eenheidsversterking bij DC. Zijn eigen ingangsoffset, en de offset van de bron, komt 1x tot bij de luidspreker. Maar ook niet meer. Vermoedelijk gecombineerd met een beveiligingsschakeling die niet in het schema staat. Ik heb een LFD met dezelfde opzet. Ik heb nooit meer dan 30mV of zo aan de luidsprekers gemeten. Maar het blijft elco koppeling. Mijn eigen voorversterker is echt DC-gekoppeld, daar zit niets in, ook geen beveiliging: we vertrouwen volledig op de AD744 en de inherente gelijkheid van de 2SK389s

Jawel. Eigenlijk pruts ik helemaal niet graag aan de installatie, vooral niet die in de woonkamer. Daarnaast probeer ik zowat alle apparatuur te vervangen door spullen van eigen ontwerp. Dus mijn interesse in wat er commercieel beschikbaar is, is tamelijk klein. Ik heb nooit een NC thuis gehad. Ik ken iemand die wel heeft vergeleken (op Delphini en/of Orca), en ik meen me te herinneren dat volgens hem de NC een slanker en strakker laag gaf. En dan wordt het inderdaad een kwestie van smaak.

Peter heeft Dynaton overgenomen, en ze zijn nu bezig de nieuwe kamercorrector in de TDA2200 te bouwen. Hebben wel wat problemen daarmee, en de lancering is nog maar eens uitgesteld. Nog een probleem van Peter is dat hij bij demo's een veel te hard geluid laat horen. Tact-demo's zonder Peter in de kamer klinken veel aangenamer ;-) Ik ga in alle geval de TDA2200 grondig evalueren. Hoe speelt hij met ESL-63s? Hoe met grote bakbeesten? Hoe goed is de ADC op de analoge ingangen (moet een Jan Allaerts doorheen, dus ...)? Hoe gebruiksvriendelijk zijn de verschillende EQs? ...

Groot gelijk. Heel dat audiopurisme van dat heilige ingangssignaal is uiteindelijk zo mis, zo fout, zo idioot, ... en er alleen maar gekomen omdat ze er indertijd niet in slaagden een goed-klinkende klankregeling te maken. Of om te suggereren dat een component zonder klankregeling inherent superieur is ... Kijk ook naar Tact, Lyngdorf, Z-Systems, en topklasse analoge equalizers zoals gebruikt in studio's.

Bas: PIC voor andere taken ... inderdaad. Pjotr: lage samplerate? Niet echt. Lage updaterate van de servo-uitgang wel, en alleen als het nodig is: een lage offset wordt niet gecorrigeerd, wel getolereerd. Denk aan de gebroken lus! Bas: de domme methode: zet de PDF mooi op je scherm. Druk ctrl-PrintScreen. Open PhotoEditor, en doe edit/paste, snij waar nodig, en schrijf weg als gif of jpg.

He, het patent is toegekend !?! Nu moet ik niet meer 'terughoudend' doen. Meer dan twee jaar geleden voorspelde ik Richard dat zijn patent er niet door ging komen. Met name in Japan werden gelijkaardige circuits al decennia geleden ontwikkeld. Maar het patent is er nu toch ... vermoedelijk alleen ten voordele van de DIYers, inderdaad. voorlopers van NC

Ik neem aan dat door een gepaste keuze van de viscositeit de boel laminair te houden is, dus zonder turbulentie.

Oh jawel. Want door programmatie kun je dan de lus voor het grootste deel van de tijd openen. Het enige waar je dan nog mee zit is het gepast filteren van de uitgang van de DAC. Dat kan rustig passief. Beschouw het als een periodieke (of wanneer de offset te groot wordt) calibratie van de versterkeroffset. Maar opnieuw, ik heb het nog niet geprobeerd en mogelijk is het sop de kool niet waard, of worden er nieuwe praktische problemen geintroduceerd.

Dat is eigenlijk niet waar. De servo zit er voor het hele bereik, ook al is dat gevoelsmatig niet zo. Voor de hogere frequenties moet de servo-uitgang neutraal staan. Maar het is wel de opamp die dat moet doen. En 'nul' is ook een signaal! Een servo vervangt een enkele koppelcondensator door (minstens) een opamp, een condensator, en een paar weerstanden, die evengoed in het signaalpad zitten, alleen op een iets andere plaats - een plek waar ze door onoordeelkundig gebruik meer kwaad kunnen. Geen wonder dat de ene een C prefereert, de andere een servo. Het hangt er maar vanaf. Een m.i. interessantere oplossing, die de continue tegenkoppellus van een servo doorbreekt, is een PIC met een ADC en een DAC, die de uitgangsspanning continue bewaakt, en via DAC (en ruisfilter) een stabiele offsetwaarde injecteert wanneer nodig. Als ik ooit eens een zeeeee van tijd heb ...

Ha! Never Connected is een manier van gelijkrichten waarbij de belasting, de voorversterker dus, nooit een rechtstreekse connectie naar het lichtnet 'ziet'. Wanneer de gelijkrichterdiodes geleiden en/of schakelen is het pad naar de versterker afgesloten, en omgekeerd. Dat is nuttig omdat een schakelende diode een hoop rommel genereert. Hifi Corner in Deurne (bij Antwerpen) heeft mogelijk de Diablo al binnen: +32.(0)3.322.01.11. Het is nuttig in een luistersessie de NC voeding te vergelijken met de normale voeding, om daarna gewoon je voorkeur te volgen.

Ik heb al verschillende 103s ingebouwd, zowel voor eigen gebruik als voor kennissen. Nooit last gehad van slisklanken.

Wie het laatste LP-nummer goed heeft bestudeerd weet intussen dat Transrotor intussen een nog veel grotere en conceptueel ingrijpender magnetische koppeling heeft, die onderdeel wordt van een nieuwe dure platenspeler. Na vijf minuten denken had ik een gelijkaardige aardrijving bedacht, simpeler, goedkoper, en m.i. beter En dan is er nog de Aqua: een direct-drive met een slipkoppeling op basis van water en glycerine (?) tussen motor en bovenplateau. Nil novis sub sole. -- Wie ... bestudeerd ... EMT binnenkort met een nieuw topklasse element komt, gebaseerd op de HSD6 en universeel toepasbaar.

Voel je je al wat meer ontkoppeld?

De Verdier is iets helemaal anders! De Platine gebruikt een normaal geinverteerd lager, maar om dat wat te ontlasten van de extreem hoge plateaumassa, zit er onderin het plateau, en bovenop het subchassis, telkens een grote ringmagneet. Die magneten stoten elkaar af, zodat het lager minder gewicht ziet. Het grote nadeel hier is dat elke niet-uniformiteit in het magneetveld aanleiding geeft tot wisselende krachten op lager en plateau. Dus waarschijnlijk heeft elke Verdier een stoorcomponent op 0.55Hz. Valt waarschijnlijk niet erg op, want elke LP op zich veroorzaakt daar ellende door eccentriciteit. Dus bij de Verdier zijn de magneten onderdeel van het lager, bij de Transrotor zijn ze onderdeel van de koppeling met de motor. (De Verdier heeft nog een ander nadeel. Het lager mist omloopsmering zoals door Michell uitgevonden. Je moet er vanboven olie indruppelen, en die valt er langs onder weer uit. Op de tafel, grond, ... Heeft nogal van Triumph-gehalte!) -- Overigens liet Reson uit Zwitserland jaren geleden al een ontkoppelde aandrijving zien, met compliante ringen ipv magneten. Het is pas door de M-Drive te bestuderen dat ik begreep wat Reson toen al probeerde.

Dag Henk, nee, ik weet het gewicht niet. En ik heb er geen los liggen om het even te wegen (hangt vast aan een Gyro). Ik schat, *met* tegengewicht (~100g), zoiets van een 30% van het gewicht van een volledige SME IV. En nee, mijn SME IV kan ik ook niet even wegen. Hangt vast aan een andere Gyro. De enige arm die ik vanavond voor je wil wegen is een Decca International. Had me liever naar de massa van de verschillende tegengewichten gevraagd, die cijfertjes heb ik ergens staan cdofiel ... bah ...

He, boven gooi je dingen naar mijn kop als "cdofiel" en "technisch gelul", en even later blijk je te dromen van een Michell. Ik heb een groot deel van mijn "technisch gelul" van John Michell zelf geleerd. Voor de eindgebruiker telt alleen de klank. Maar voor wie platenspelers bouwt, of ze probeert te begrijpen, telt er wel wat meer. Anders blijven we bezig met prutsen-en-luisteren-en-prutsen-en-luisteren-en-... Het wordt een dure hobby. Om meer te begrijpen zou ik nu eigenlijk een snijtafel moeten kopen. Want ik weet niet wat er op de plaat staat, en wat er door het element verzonnen wordt.

Het lager bestaat dan uit 2 delen die met mageneten aan elkaar verbonden zijn. Het onderplateau bestaat uit twee delen. Het bovenonderplateau is star verbonden met het (zware) plateau en het lager. Het onderonderplateau is verbonden met de motor door de drijfriem. beide onderplateaus zijn vertikaal met elkaar verbonden door een groot kogellager, en horizontaal door magneten: de magneten in het aangedreven onderonderplateau slepen de magneten in het bovenonderplateau (en daardoor plateau en LP) mee. Omdat die magneten een beetje speling toelaten, zijn de onderplateaus t.o.v. hun rotatieas een beetje compliant (meegevend) met elkaar verbonden. Het is nu de bedoeling dat het bovenplateau, door de enorme massa die erop ligt, constant ronddraait, terwijl het onderplateau wat meebeweegt met de schokkerige motor. M-Drive is dus een motorfilter. Net zoals de riem overigens. Dus M-Drive voegt een tweede compliantie toe aan het motor-plateau stelsel, met bijhorende tweede resonatiepiek enzovoort. Dat lijkt een slecht idee. Misschien valt het wel mee, en valt de M-Drive resonantie op een niet-ongunstige plek, en/of is ze voldoende gedempt. Op het zicht kan dat alleen door wervelstroomverliezen geinduceerd door de magneten in het metaal van de onderplateaus. Verder voegt dat kogellager ook ruis toe, die rechtstreeks in lager en plateau gekoppeld wordt. Valt mogelijk ook weer mee, want deze ruis moet van dezelfde grootte-orde zijn als die in de lagers van een gemiddelde arm. Raeke had natuurlijk ook gewoon een betere motor kunnen nemen ...