Werner

De Northstar site is momenteel leeg, maar op TNT kun je nog een uitleg vinden van de Northstar ontwerper: Why upsampling works (by NorthStar) First of all, let me point out that there's no kind of magic here, as everything can be explained technically. First of all, let's say the upsampling method CAN'T improve anything. The sound of a digitally upsampled DAC is better because it is the non-upsampled one to be worse. For, let's see what happens to a standard 44.1 kHz digital signal when it is converted directly by a DAC. Before going into analogue, the digital signal crosses a digital filter that oversamples it (normally 8 times, 8x oversampling, as usually called) and a second digital filter with very high slope that cuts off all the garbage above a certain frequency, quite close to the audio band. Once the signal has been converted into analogue, it crosses another filter, an analogue one, normally of the 2nd or 3rd kind, that introduces phase rotations into the audible spectrum. Now, how can we consider the effect of a phase rotation in the time domain? Let's suppose to have a musical instrument that plays its fundamental tone and its harmonics. The first ones normally are reproduced fine...but the higher order ones are delivered to your ears with a phase rotation (with respect to the first ones) and hence with a time delay that can be heard as distorion. What happens with upsampling? The standard 44.1 kHz digital stream is interpolated and the samples are calculated as the original signal had a 192 kHz sampling rate. BUT!!!! This process adds NOTHING to the original signal!!!! Even at 192 kHz the signal is still extended till 20 kHz! The difference now is that the signal crosses digital filters centered at 96 kHz and the following analogue filter will be centered far from the upper limit of the audio band (actually, near 96 kHz!!!). This means the analogue signal coming out of the DAC will be more faithful to the original one in the time domain (less phase rotations, that is). En dan nu waarom dit fout is... Bij achtvoudige oversampling wordt de signaalstroom inderdaad opgekrikt naar 352kHz. En het digitale filter verwijderd alles in de band tussen 20kHz en 330kHz, zodat het analoge filter alleen maar op 330kHz en hoger moet werken. De invloed van dit filter op de audioband is, in tegenstelling tot van NS beweert, nihil. Zelfs wanneer we de fazedraaiingen bekijken. Bij 'upsampling' naar 192kHz wordt de signaalstroom ook opgekrikt (zelfde als oversampling, alleen nu om duistere redenen niet-geheeltallig - meer over die redenen later!). En het digitale filter verwijderd alles tussen 20kHz en 170kHz. Er is een analoog filter nodig dat boven 170kHz werkt. Ook de invloed van dit filter op de audioband is nihil, maar theoretisch is het slechter dan oversampling naar 352kHz, want dichter bij 20kHz. Verder is er sprake van 'interpolatie', maar in deze context zijn interpolatie en laagdoorlaatfiltering synoniem. Sterker nog, in Nyquist-Shannon signaaltheorie is er maar een specifiek type interpolator/filter toegestaan, Sinc, en alle andere zijn eerder creatieve oplossingen (of misverstanden) die eigenlijk het signaal aantasten (inclusief Wadia)! (Noot: de plotjes van naaldimpulsen in de Duitse tijdschriften, en de tijdsdomeinkreten van non-oversamplingfabrikanten zijn evengoed het gevolg van desinformatie.) De grote fout in de Northstar-uitleg is The difference now is that the signal crosses digital filters centered at 96 kHz and the following analogue filter will be centered far from the upper limit of the audio band (actually, near 96 kHz!!!). Ook bij upsampling snijdt het digitale filter bij 20kHz. Dat moet, omdat anders de hoog-frekwentbeelden van het signaal tussen 20kHz en 96kHz blijven zitten! Samengevat: het enige verschil tussen oversampling en upsampling, zoals de termen vandaag gebruikt worden in de consumentenaudio, is dat het ene proces met een geheeltallige factor werkt (bv. 352.8/44.1=8), en het andere met een reele factor (bijvoorbeeld 192/44.1=4.35). De reden om voor 96 en 192 is PUUR marketing, omdat er op die manier een schijnbaar verband gelegd kan worden met de hogere bemonsteringsfrekwenties van DVD en DVD-A: die zijn 96kHz en 192kHz. Dat het upsamplingproces daardoor nodeloos gecompliceerd wordt en numeriek minder accuraat is iets waaraan luchtig wordt voorbijgegaan, want door te schermen met magische getallen slaagt de industrie erin de consument waar wat extra's te verkopen. En dat is goed voor heel andere cijfertjes! Ik beweer niet dat er geen hoorbare verschillen zijn. Ik beweer niet dat upsampling slechter klinkt, en oversampling beter. Ik beweer niet dat Wadia en Northstar toestellen fout klinken. Ondanks bovenstaande dwalingen kan een toestel nog altijd beter klinken dan een ander, omdat het digitale filter maar een fractie van het proces uitmaakt. De klank, het geluid, wordt ook gevormd door de kwaliteiten van de klok, voeding, gebruikte DAC-chips, analoge trappen, de rest van de installatie, de kamer, de oren, het hoofd, en de smaak van de luisteraar. Dus iets zeggen als "Upsampling werkt want de Nordia DAC klinkt fantastisch" heeft geen logisch fundament. Voor meer klik hier ...

Als ik het goed heb werden de potentieel verschillende uitgangsniveaus van die CD-spelers niet gecompenseerd? Dus die test was vrij waardeloos: de speler die een fractie luider speelt is in het voordeel.

Heb alleen ervaring met de Eden, Chester, en Winchester van &* jaar geleden. Eden en Winchester waren heel goed voor het geld. Chester was OK. Castle behoort tot de firma's met het oer-Engelse geluid zoals Spendor, ProAc, ATC, ...

Mmm, nu heeft het niets meer met DACs te maken. Eens kijken of ik dat kan verhelpen. Ik heb zo veel om aan te denken. De ESL63s staan er nu een jaar, en in dat jaar heb ik geen tien uur tijd gehad om er naar te luisteren. Ik weet wel dat ze nog niet echt goed spelen. Geen idee waarom. Waarschijnlijk akoestiek. De ESL57 doet het beter in die kamer, maar er moet er eentje al meer dan een jaar in reparatie. De weinige echt vrije tijd die ik aan audio kan besteden zit ik in mijn werkkot te solderen, en intussen luister ik naar antieke Rogers LS1s die soms met een Behringer digitale-eq. gecorrigeerd worden. Ik zit soms te denken aan ATC SCM12s, Spendors, of ProAcs om die Rogers te vervangen. Ik denk ook soms aar ProAc Reponse 2.5s om in de plaats van die ESLs te zetten. ESL989 niet, want dan moet ik ineens weer nieuwe versterkers kopen. En ik denk er ook aan de Gyro buiten te gooien (wie komt hem opvangen?) en een Orbe te bestellen. Met Schroder TA1, met Allaerts MC1b. Ik ZOU eraan moeten denken met de lotto mee te spelen, zo te zien. Mmm, nog steeds geen DAC. OK dan. In dat werkkot bouw ik voorversterkers, een dipoolsub voor de ESLs, en inderdaad, in de kast ligt genoeg om een non-oversampling TDA1541 DAC te bouwen. Als ik er de tijd voor had ... En waarom nonos? Omdat er m.i. geen enkel echt goed oversampling filter bestaat, en omdat je voor een goede benadering van de Sinc-functie je meer oversampling nodig hebt dan 8x (eerder 16x tot 32x, 1.4MHz dus), en omdat die Sinc-benadering eigenlijk de sample/hold karakteristieken van de gebruikte ADC moet meenemen. Ik geloof niet dat iemand hier al ooit aan heeft gedacht. Maar goed, als er al een 18-20 bit R2R-DAC bestaat die 1.4MHz aankan, dan nog heb ik niet de tijd om het passende filter te maken. Zou anders wel interessant zijn.

Oh, maar het was in de verste verte de bedoeling niet ook maar enigszins charmant over te komen.

Dat is nu wel duidelijk.

Die site is wat verouderd gebral uit mijn jonge jaren. Ik heb noch de tijd noch de motivatie om het ding helemaal neer te halen en er iets interessants voor in de plaats te zetten. Dus wie ze goed vindt doet dat op eigen risico.

Dat van die JMW9 had ik ook al geschreven. SME 309? Hangt wat van de prijs af. Ik heb zelf een IV met alle opties. Goed. Maar m.i. wat duur. Misschien dat de recentere 309 met magnesium armbuis interessanter is. En eigenlijk moet die stijve SME-VdH kabel onmiddellijk vervangen worden door iets veel flexibelers.

Correctie edelachtbare: een Orbe klinkt donkerder dan een Gyro, en volgens sommigen iets te warm om helemaal neutraal te zijn. Wat tweedehands Gyro's betreft: ouderdom begint nu wel een rol te spelen want in de voorbije 20 jaar zijn er 5 fundamenteel verschillende versies geweest.

JMW10 en JMW12 wegen meer, en brengen het subchassis uit balans, tenzij er extra tegengewicht wordt aangebracht. En daarvoor is er geen plaats meer. Dus moet het lood wijken voor iets zwaarders. Plutonium zou gaan.

Heb ik al gehoord. Gaincard ook trouwens. Ik had de eerste GC in West-Europa.

De eerste CD-speler was de Sony CDP101. Die had zijn DAC gewoon lopen aan 16 bit en 44.1kHz. Totaal geen oversampling dus. Philips was toen niet in staat (of wilde het niet) DACs te maken met 16-bit resolutie, maar loste het op in de CD100 met een 14-bit DAC en 4 x oversampling met noiseshaping. Hierdoor werden 16-bit prestaties gehaald. T.t.z. volgens het foldertje Bitjes worden niet verzonnen. Elke operatie op twee datastromen doet de woordlengte toenemen. Een voorbeeld: als je een stroom met 16-bit woordlengte optelt bij een tweede stroom met 16-bit woordlengte (bijvoorbeeld in een digitaal mengpaneel), krijg je vanzelf een stroom met 17-bit woordlengte. En je moest er niets voor verzinnen. Zo ook bij oversampling: in het digitale laagdoorlaatfilter worden de 16-bit data geconvolueerd (moeilijk woord voor een complexe maar niet zo moeilijk wiskundige operatie) met een filter dat beschreven is met 16/20/24/32-bit nauwkeurigheid. Het resultaat is, weer vanzelf, een datastroom met 24/32/38/... bit woordlengte. --- Nu pas op. Er zijn enkele DACs die wel creatief bitjes bijverzinnen op basis van modellen van hoe het oorspronkelijke signaal misschien geweest zou zijn. Voorbeelden zijn Perpetual en Denon Alpha. Maar deze dingen zijn heel erg speculatief, en hebben niets te maken met de theorie achter up/oversampling. De uitleg over upsampling op Perpetuals website was, zoals gebruikelijk, helemaal fout (ze proberen iets te verkopen). Die site lijkt verdwenen te zijn. Maar hier -> http://www.jeffchan.com/audio/p-1a-vs-d2d-1.html[/url] vind je iets meer uitleg over hun 'wondertrucjes'. Welke specificaties nu wel een rol spelen? Geen enkele spec die je in de consumentenfoldertjes terugvindt. Het bewijs? Er bestaan fenomenaal-klinkende spelers en DACs die gebruik maken van: -met Philips' oude 16b DAC, de TDA1541 -met 4x oversampling, of helemaal zonder -of met dCS sigma-delta RingDAC -of met de BB PCM63 20bit ladder-DAC -dit alles met alle mogelijke smaken van oversampling en verdere 'signaalverbetering'. Het zit hem helemaal in de uitvoering, en niet in de cijfertjes.

Beste, euh, allemaal, Haudio: ik zal de Mycro niet onderschatten. Ik werk voor Michell Dus ik weet hoeveel beter Johns zwaardere geschut is. Ook wanneer daar maar een RB300 op staat. Haudio en Nederbelg: de JMW-armen zijn conceptueel mooi. Michell heeft vorig jaar een armbord voor de JMW10.5 (of hoe heet die?) gemaakt. Commentaar achteraf: never again. Dus geen JMWs op GyroDecs. Tenzij mogelijk de kleinere JMW9 die op de Scout staat. Die volgt, dacht ik, de Rega-geometrie en weegt veel minder dan de 10.5 en 12. Een arm voor een Michell Gyro of Orbe moet minder wegen dan 1kg, anders is het niet echt doenbaar. Dus wat je klassiek aan dure armen op Michells ziet is: hogere Rega's, Origin Live (allemaal), SME IV en V, Graham, Triplanar, Wilson-benesch, Hadcock. Nu nog de Schroeder erbij en het lijstje is voor mij lang genoeg. Nu we toch bezig zijn met trivia: tijdens ontwikkeling gebruikt Michell Koetsu in Engeland, en JA bij de luisterpersonen in Belgie. Telkens met SME V en/of Rega RB300. De luidsprekers zijn in het algemeen ProAc. Rogier, de Linn Adikt is een MM en is eigenlijk een versie van de Goldring 1012. Klinkt mogelijk allesbehalve warm. Goldring Eroica lijkt wel een goede tip.

De klassieke elementkeuze voor wie warmte wil zijn de niet-zo-goedkope Grado's. Maar dat zijn natuurlijk MMs. En ook de laagspannings Statement-reeks valt niet te gebruiken met je Linto. Ik heb ooit een frekwentiemeting van een Linn Klyde gezien: die valt snel af in het hoog, en heeft een enorme laagboebel. Moet warm klinken. Maar voor dat geld (of minder) heb je ook een Shelter 501, en die is ook redelijk warm. Voor minder geld zou ik zeggen: Ortofon MC25FL. Als je een goede hebt... Overigens heb ik die Triode Dick link verknald. Daarom: klik HIER!!!

Zoals gezegd: upsampling is oversampling, en oversampling filters hebben ook 24 bit woordlengtes aan hun uitgang. In feite hadden Sony's oversampling filters al in 1989 intern een woordlengte van 48 bit. Voor een moden voorbeeld kijk je maar even in de datasheet van de Burr Brown DF1704.

Mmmmm. Schijn bedriegt. Maar opnieuw: niemand steekt zo'n element in een Mycro. Een duurderen platenspeler met een goedkopere arm en element doet het beter.

Onderschijdt? Immodium helpt. Zoals ik al schreef: wie het tegendeel beweert heeft iets te verkopen. Northstar verkoopt DACs, dus ... In beide gevallen wordt de monsterfrekwentie verhoogd van 44.1kHz naar een hogere frekwentie. Wanneer het een geheeltallig veelvoud is, bijvoorbeeld 8 (44.1k naar 352.8k), gaat dit vanzelf: elk origineel sample wordt gevolgd door 7 nullen. Wanneer het veelvoud niet-geheel is, bijvoorbeeld 4.3537 (44.1k naar 192k) gebeurt de omzetting benaderend of via het KGV van 44.1 en 192. In beide gevallen wordt de signaalstroom vervolgens door een steil digitaal laagdoorlaatfilter gehaald op 22.05kHz. Het resultaat van dit proces is een signaalstroom op hogere frekwentie, met alle nullen verwijderd (het filter interpoleert), en met langere woordlengte (16 bit audio convolueren met een filter met 16 bit coefficienten levert een 32 bit signaalstroom op, die wordt vervolgens gereduceert naar 20-24 bit). Niets nieuws dus. Alleen is het zo dat een niet-geheeltallige conversie (96k, 192k, ...) af te rekenen heeft met grovere rekenfouten en dus slechter is dan geheeltallige conversie. Maar de marketingjongens zien liever 96 en 192 dan 88.2, 176.4, 352.8, ... QED

Op een Mycro is een Rega RB300 voldoende. Als je verder wil, een gemodificeerde RB250 or 300 (Michell komt binnenkort zelf met een omgebouwde RB250, voor een foto zie mijn verslag van Bristol 2003 op www.tnt-audio.com.) VPI JMWs en SMEs op een Mycro zijn overkill, ook qua prijs. Verder maakt Michell voor de Mycro geen andere armborden dan voor Rega-types. Wat mogelijk wel interessant is, is het vervangen van een standaard AC motor door een DC motor, zoals o.a. door Origin Live wordt verkocht. Maar de OL motor is nogal rumoerig, jammer genoeg. Maar als je een goede motor kunt vinden, en je weet wat je doet, is dit een voor de hand liggende oplossing. Zie ook hier voor Triode Dick, die zelf zijn Mycro van een andere motor heeft voorzien. Hij wil je misschien wel tips geven of zelfs helpen. Ik neem aan dat je de Michell platenklem ook al hebt?

Upsampling en oversampling zijn dezelfde dingen. Wie het tegendeel beweert begrijpt deze processen niet, of probeert iets te verkopen. De Audio Note DACs zonder oversampling hebben nogal wat analoge filtering, hoewel deels uitgevoerd met transformatoren en minder steil dan wat de allereerste CD-spelers deden. De TNT en 47Labs DACs hebben geen filtering en laten inderdaad alle hoogfrekwentbeelden van het signaal gewoon door. Bijzonder onverstandig, want in de meeste versterkers leidt dit onmiddellijk tot intermodulatievervorming.