Bloom

Niet alles, alleen wat fysiek onhoorbaar is voor het menselijk gehoor. Wij mensen hebben een ondergrens van een luchtdrukverschil van 20 mPa om iets als hoorbaar waar te kunnen nemen, en dat is dus alleen voor wie een perfect gehoor heeft. Een verschil in buizen kun je horen. Een verschil in de analoge uitgangstrap van een cd-speler ook. Een verschil inzake versterkers ook, zeker als er luid gespeeld wordt want dan wordt steeds duidelijker of ze de gekozen luidsprekers perfect kunnen aansturen. Maar kabels? Nee. Er zijn verschillen tussen kabels en die kun je ook meten, maar helaas zijn die verschillen zo klein dat ze geen amplitudeverschil veroorzaken dat groot genoeg is om hoorbaar te zijn voor de mens. Dat draait rond de kabelimpedantie, -zelfinductie en -zelfcapaciteit.

Ik heb daar al eens ooit een heel uitgebreide uitleg over geschreven. Als mensen zeggen dat ze verschil horen tussen zaken waarvan de wetenschap zegt dat dat onmogelijk is, zijn sommige mensen héél vlug om hen van leugens of fantasietjes te beschuldigen. Gevolgd door geruzie en bijna godsdienstige oorlogen tussen gelovers en ontkenners. Maar ze liegen of fantaseren helemaal niet. Waarom horen ze dan toch verschil? Omdat ons menselijk brein alle waarneming filtert en... aanvult. Daarbij spelen psychologische processen inderdaad ook een rol. Als je écht gelooft dat je een verschil zult horen, hóór je dat ook. En omgekeerd kan bij desinteresse ook allerlei verschil onhoorbaar worden. Voor dat laatste is er een eenvoudig voorbeeld: een tikkende klok aan de muur. Die hoor je niet, tenzij je je erop concentreert. Aanvullen of extrapoleren gebeurt ook. Dat hoort zelfs bij een evolutionaire overlevingsstrategie. Dat speelt nu natuurlijk geen rol meer, maar ons brein is er wel mee geëvolueerd en die mechanismen zitten er dus nog altijd in. Als we verwachten iets te horen, horen we het ook. Ook al is het er niet echt. De hamvraag: ben je werkelijk bereid geld uit te geven aan iets dat effectief onhoorbaar is? Daarom moeten zulke verschillen beoordeeld worden in zogenaamde dubbelblinde vergelijkingen. Als je niet weet naar wat je luistert, zijn er geen verwachtingen maar wel interesse (hopelijk toch). En dan komen échte verschillen wel naar voren. Of, als die er niet zijn, niet.

Hij zit op www.hififreaks.nl.

Maar bijna 20 k€... Slik!

(<klik!) Francis Cabrel: Samedi soir sur la Terre Dit album dateert uit 1994 en is een schoolvoorbeeld van zeer goed opgenomen popmuziek. Absoluut prachtig en zeer warm aanbevolen! Voorsmaakje:

(<klik!) (<klik!) (<klik!) (<klik!) (<klik!) (<klik!) (<klik! (<klik! (<klik! (<klik! (<klik!

Die Harmonizer is in feite een ribbon tweeter.

(<klik!) Wharfedale Dovedale 3 uit 1971. Zonder frontjes omdat de kat die kennelijk als krabpaal heeft gebruikt maar ze zouden nog perfect spelen. Tja, voor 50 euro wil ik ze wel gaan afhalen en eens reviseren. Een vriend van mij heeft een stel staan en dat klinkt echt fantastisch. Technische specificaties: https://www.radiomuseum.org/r/wharfedale_dovedale_3.html

En als je gehoor nog meewil, natuurlijk. Ik sta nog altijd verbaasd dat mensen die niks meer boven 10 kHz horen toch nog een supertweeter aanschaffen.

Vanmorgen iets hards... (<kllk!) Metallica & San Francisco Symphony Orchestra - S&M2 (2020) Na het weergaloze succes van de eerste plaat S&M uit 1999 waarbij de heavy metal groep Metallica samen speelde met het San Francisco Symphony Orchestra, gedirigeerd en alle orchestratie gedaan door Nick Kamen, hebben ze besloten dat nu nog eens te doen. Gelukkig is ook nu weer het album niet echt kapotgecomprimeerd, maar er zit af en toe wat vervorming in en het publiek is véél luider aanwezig dan bij de vorige plaat, wat ik zelf hinderlijk vind. Als je S&M uit 1999 goed vond, zul je dat van deze S&M2 ook vinden. Voorsmaakje:

Om op 2,6 m afstand met deze luidsprekers 80 dB te halen, heb je slechts 1 W in 8Ω en 2 W in 4Ω nodig. Single-ended buizenversterkertje levert dat.

Het is in feite de combinatie van luidsprekers, akoestiek en versterker. Elk heeft zijn eigenschappen die meespelen en daarom moet je een versterker altijd in functie van de eerste twee kiezen en niet omgekeerd.

Elke versterker heeft voedingstrafo's. Als zo'n versterker veel vermogen moet leveren, heeft hij ook veel voeding nodig en dus zware voedingstrafo's. De uitgangstrafo's van een buizenversterker kunnen ook zwaar zijn als die veel vermogen moet leveren. Ze dienen om het uitgangssignaal van de buizen (hoog voltage, kleine stroom) om te zetten naar een laag voltage met veel meer stroom zodat luidsprekers aangestuurd kunnen worden. Dus hoe meer vermogen zo'n uitgangstrafo moet verwerken, hoe groter en zwaarder hij zal moeten zijn.

Je bedoelt de uitgangstrafo's van een buizenversterker?

Dat is mooi voor je, maar een single ended buizenversterker kan mijn luidsprekers absoluut niet goed aansturen, dat is véél te weinig vermogen. Die vereisen echt wel fatsoenlijk veel solid state vermogen. Maar niets houdt mensen tegen om dan een buizenvoorversterker te gebruiken, dat kan zeker.

Mijn systeem haalt nu een vrijwel rechtlijnige frequentiecurve van 20 Hz tot 30 kHz, al is dat wel met behulp van een DRC en een netjes ingeregelde subwoofer.

Bij luidsprekers zou ik niet letten op een gunstig rendement en impedantieverloop, maar puur op hoe ze klinken. Het rendement en het impedantieverloop kun je probleemloos aanpakken met een goeie versterker. Mijn elektrostaten zijn gemiddeld 4 Ω en dippen tot zo'n 2 Ω en hebben een rendement van 88 dB/2,83V/1m en ik stuur ze aan met versterkers die 2x300W in 4Ω kunnen leveren en stabiel zijn in 2 Ω. Wie dat wil, mag altijd een afspraak maken om eens te komen luisteren. Ik woon wel zo'n 60 km ten Zuiden van Eindhoven.

Dat is een ribbon tweeter. Ik zou niet weten wat die beter zou kunnen doen dan mijn elektrostaten. Vermits ik volledig gelukkig ben met mijn geluid, ben ik niet van plan zoiets aan te schaffen. Ik heb overigens wel Audiostatics, maar ze zijn nogal zwaar gemodificeerd en hebben nog bitter weinig van de originele elektronica van Audiostatic aan boord...

Ik ook niet. Totaal zinloos als je zoals ik elektrostaten gebruikt.

Bij individuele adviezen kan dat inderdaad. Maar niet als je een artikel schrijft dat voor iedereen geldig moet zijn.

Ik ook niet. Daarom hanteer ik een algemene regel die voor alle situaties geldig kan zijn. Beter teveel vermogen dan te weinig, zeg ik altijd.

Ja, dat klopt. Transitoren gaan clippen en dan gaan je tweeters er als allereerste aan. Buizen doen het op dat vlak beter. Daar hoor je voornamelijk veel vervorming als je ze overbelast. En vervorming is altijd een teken dat het volume omlaag moet.

En voor de duidelijkheid: er sneuvelen meer luidsprekers door ondermaatse versterkers dan wat ook.

Ja, dat heb ik al vaker gehoord. Maar dan organiseert men een feestje, draait de volumeknop flink open en gevolg: luidsprekers stuk. Dan beter iets meer begroten om tot een vermogen te komen dat je nooit zal teleurstellen. Niemand zou moeten luisteren op 99 dB, dan beschadig je onherstelbaar je gehoor. Maar "crescendo's" (pieken die ettelijke seconden duren) zou een installatie wel moeten aankunnen zonder problemen. Dat is altijd mijn uitgangspunt in de adviezen die ik geef.