spido

Dan is er bij beide luidsprekerparen iets mis, lijkt me.

Heb 't gelezen! En ik begrijp dat je altijd nog Debian kunt installeren, als je geen zin hebt in muziek.

Pas op, SMarcel! Het wordt hier door velen niet gedoogd als je géén verbetering hoort bij toepassing van zo'n wondermiddel.

Hangt wel af van de vorm en de bouwwijze! Deze Zuid-Franse cabane galmt niet en was zijn tijd akoestisch ver vooruit: deze dateert uit het pre-haaifaaicum. (Let ook op de afgestemde poort.)

Staan er werkelijk in veel studio's Mangers? Welke studio's, dan? En is dat niet alleen in Duitsland? Verklaart dat (mede) het onnatuurlijke, onechte geluid van veel moderne studio-opnamen?

Dan is er kennelijk met allebei iets mis!

Beste Vintagemod, Mag ik aannemen dat je de Perfect Performer "SoundStone" types bedoelt? Die zul je daar blijven missen. Die moet je elders zoeken, als je ze wilt vinden. Als een luidsprekerbouwer een redelijke, eerlijke prijs berekent voor zijn producten, en hij betaalt netjes zijn toeleveranciers en zijn belasting, kan hij onmogelijk meedoen aan zo'n high-spend manifestatie! Heb jij wel een idee wat een stand daar kost?

Ja, mooi is dat! Herinnert me aan één van mijn leukste periodes als uitvoerend muzikant: de Skiffle Tijd. We brulden en blèrden Amerikaanse volkswijsjes en begeleidden onszelf op banjo, gitaar, theekistbas, wasbord met vingerhoedjes, zakkammetje met vloeipapiertje, en een geïmproviseerd drumstel. De theekist van de bassist kon meteen ook dienen als bassdrum. Mooie tijd, die skiffle tijd!

Beste Kappa, Het kan voor het luisterpubliek een verademing en een openbaring zijn om èchte stemmen, een ècht pierement en een ècht schippersklavier te horen! Bij al die geprocesste studio-opnames van tegenwoordig weet je toch nooit hoe het zou móeten klinken? (Van "De Jantjes" m.n. zijn overigens wel nieuwere, uitstekende opnamen te vinden. Met Willeke Alberti als Na Druppel, bijvoorbeeld.)

Het is met audio-apparatuur net als met muziekinstrumenten: het gaat er maar om hoeveel plezier je ervan hebt. Daarvoor hoeft het niet eens duur te zijn. En zelfbouw is op zichzelf al leuk! Deze foto van een zelfbouw kick-drum pedaal trof ik op het net aan met het bijschrift: "Be thankful for what you have." Mooi, hè?

Na zoveel jaren intens verdriet komt de dood wellicht als een verlossing...

In de auto. Lange rit. Lekker meezingen! Pas op: oorwurmen! Sommige liedjes raak je na dagen nog niet kwijt.

Beste Robx, Er zijn ontwerpen geweest waarin een afgestemde anti-resonator (Helmholz/basreflex) in het labyrint is opgenomen. Die hadden naar verluidt geen "TL-gat" in de karakteristiek, maar wel een nòg geringer overall rendement.

Dr. Bailey probeerde een "non-resonant" luidsprekerbehuizing te maken. De geluidsgolven vanaf de achterzijde van de woofer zouden volledig door een labyrinth, gevuld met dempingsmateriaal, worden gedempt. Dit idee - de energie-omzettingslijn, ofwel transmissionline - bleek niet haalbaar: er kwamen nog altijd lage frequenties uit de poort. Het luidst was natuurlijk de frequentie waarvan 1/4 golflengte overeenkwam met de pijplengte (+ nog een klein stukje vanwege de vertraging van de lucht door het dempingsmateriaal, + nog een klein stukje bij grote amplituden vanwege de volharding van de luchtdeeltjes in hun beweging). Verder waren er de reine veelvouden (bovenharmonischen) van die pijpresonantiefrequentie, maar die vielen progressief af vanwege de demping in de pijp. Ondanks alle mooie verhalen over TL is en blijft het toch een kwart lambda pijp: net zoals een alpenhoorn, een midwinterhoorn, een Pied Piper / Dressler pijp (maar dan langer), een Voigt QWTP (maar dan langer en minder taps) of een halfopen (ongedekte) orgelpijp. Zoals gezegd: geen pneumatische demping onder de pijpresonantiefrequentie en boven die frequentie een afwisseling van relatief te sterk weergegeven frequenties (waarbij woofer en poort in fase zijn en/of de pijp eigentonen produceert) en te zwak weergegeven frequenties (waarbij woofer en poort in tegengestelde fase werken). Men leze de vele artikelen over "TL dip" c.q."TL Loch". Een "kamfilter-effect", dus. Toch had - en heeft nog steeds - de TL zijn liefhebbers. Door zijn kamfilter-effect maakt hij van harmonisch samengestelde bastonen steevast heel iets anders dan wat er in het oorspronkelijk signaal zat, maar hij doet dat op zeer overtuigende wijze. Hij liegt alsof het gedrukt staat. Maar zijn liefhebbers vergeven hem dat. Er staat immers wel wat tegenover. Om te beginnen moeten we toegeven dat bij de laagste frequenties, voor het gehoor - en het middenrif! -, kwantiteit belangrijker is dan kwaliteit. Het gehoor is daar niet erg kritisch ten opzichte van vervorming. Het gemak, de vanzelfsprekendheid van de weergave van de TL, die de liefhebbers zo waarderen, is dan ook niet te danken aan de lineariteit ofwel vervormingsvrijheid, maar aan de geleidelijk aangrijpende demping en - vooral bij grote amplituden - het snel en gemakkelijk lozen van in de luchtkolom opgeslagen energie, die met name in gesloten systemen wel eens benauwdheidsverschijnselen kan veroorzaken.

Beste Wol, De conus van de Podzsus is veel slapper (complianter) dan die van de Monacor: mede daardoor breekt hij erger op. (Zie karakteristiek.) Die schelheid van de Podzsus is het gevolg van de break-up pieken. (Er zijn overigens Podzsus types met een nog veel ongunstiger break-up gedrag.) Tot de eerste break-up modus werkt èlke luidspreker als een piston. Het is het grote voordeel van de Kevlar conus dat hij bij stijgende frequentie heel gelijkmatig overgaat in deeltrilling*. Wat is er volgens jou mis met mijn versterker? En welke bedoel je? Ik heb er diverse. Ik denk dat ik zo nu en dan wel iets begrijp. Maar ik begrijp luidsprekers wel beter dan dat ik jou begrijp, denk ik. Als de uitgangstrafo van de buizenversterker hinderlijke fasedraaiing zou veroorzaken, zoals jij herhaaldelijk beweert, hoe is het dan mogelijk dat de blokgolven van het uitgangssignaal perfect zijn? * Ik meen te weten dat jij veel waardering hebt voor de producten van Manger. Aanvankelijk maakte Manger een m.i. interessant product: een ca. 22 cm grote breedband-conusluidspreker met een membraan van gebreide polyamide. Gebreid, dus: niet geweven! Want het membraan moest heel soepel zijn. De bedoeling was dat deze unit het hele frequentiebereik kon weergeven, doordat hij zònder radiale break-up (dus ook zonder tegenfase deeltrillingen), heel gelijkmatig, een steeds kleiner deel van het membraan kon laten trillen naarmate de frequentie steeg. Steeds kleiner, naar de spreekspoelophanging toe, vanzelfsprekend. Volmaakt concentrisch. Een ongelooflijk slim idee! Veel slimmer dan de styropor olifantsoren van Yamaha of de multispreekspoel schuimstofplaten van Isophase of (later) Sony. Maar er is niks van terecht gekomen. Alleen een leuk stukje in de rubriek "Knotsgekke Luidsprekers" in HiFi-StereoTest (later HVT).

Beste Leobus, Ja, dat filteren móet dan ook wel... en heeft zijn nadelen. Verminderde elektrische demping, elektrische resonantie, fasedraaiing, om maar wat te noemen. Het heeft bij mij ook tientallen jaren geduurd voordat ik ten volle daarvan de nadelen inzag. Overigens zegt de frequentie/amplitudekarakteristiek wel degelijk iets over de uiteindelijke klank van een systeem: wat niet recht meet, kan ook nooit recht klinken.* Die karakteristiek - en dan bedoel ik op unit-niveau - brengt genadeloos resonanties en break-up modes aan het licht. * Anderzijds is het ook zo dat een luidsprekersysteem met niet-rechte units toch wel redelijk recht gemaakt kan worden met behulp van correctienetwerkjes in het filter. Een gruwel voor muzikale oren!

Beste Wol, Opnieuw begrijp ik niet helemaal wat je allemaal bedoelt, maar toch zal ik proberen zinvol te reageren op je gebrabbel. "Voor Spido zijn ze te duur", schrijf je. Je bedoelt waarschijnlijk de Podszus Görlich units? Nou, dan vergis jij je weer eens. Ze zijn Spido niet alleen te duur, maar ze zijn voor hem ook niet goed genoeg. Voor zijn luidsprekers kiest Spido luidsprekerunits met een zeer vlakke frequentie/amplitudekarakteristiek. Want zulke units zijn in hoge mate vrij van ongewenste break-up en ringing. Bij zulke units kun je gebruik maken van de natural rolloff, zodat inductieve filtering achterwege kan blijven. (Voorgeschakelde spoelen hebben altijd een negatieve invloed op de elektrische demping. Wist je dat?) Kijk eens naar de frequentie/amplitudekarakteristieken van onderstaande units. Als je goed kijkt (leesbrilletje op?) zul je zien dat de dure unit van Podszuz Görlich een veel ongunstiger karakteristiek heeft dan de aanmerkelijk minder dure van Monacor. Nu is het wel zo, dat sommige mensen de schelheid, de hardheid, de overdreven frisheid van de opbrekende, resonerende Podszuz Görlich units erg waarderen. Want mensen met een goedkope smaak houden van overdrijving... en dus van zulke dure units. Onder audiofielen vinden we velen die van overdrijving houden. Veel audiofielen, met hun dure spullen, hebben dus een goedkope smaak. Onder audiofielen vinden we ook velen die menen dat dúúrder altijd béter betekent. Veel audiofielen zijn dus niet al te slim. Podszus-Görlich TT130-S 13cm midwoofer, € 285,- Monacor SPH-135KEP 13,5 cm midwoofer, € 88,-

Beste TL200, KEF B139 was prima... als je zijn werkingsgebied beperkte tot pakweg 400 Hz (tweede orde), en je genoegen kon nemen met een laag rendement (84 dB/1W/1m). Ter illustratie: KEF leverde rond 1965 tweewegmodellen met B139 (laag/midden) en T15 (hoog). Dat waren de modellen Concord en Celeste. Die klonken, door het opbreken van de B139, zéér neuzelig.

Beste Duck-Twacy, Ja, misschien zijn dat wel goede units. Maar we zijn al prima voorzien. Het probleem met harde conussen is dat ze boven hun optimale werkingsgebied vaak akelig opbreken, zodat hogere orde (àf)filtering onontkoombaar is. Dat is ook bij de Podszus Görlich units het geval. Maar we zouden het in deze rubriek toch over vintage hebben?

Zellaton, Podszus en Podszus-Görlich In de Unitran advertentie van #1480 liet de firma weten ook Pickering pick ups en Zellaton luidsprekers te leveren. Voor die jaren - late jaren vijftig en vroege jaren zestig - componenten van very high end standaard. Ik wil de vintage liefhebbers dit keer graag wat meer info verschaffen over Zellaton luidsprekers. Dat gaat wel een beetje à contre-cœur, want Zellaton twistte met mijn absolute jeugdliefde Leak over het recht de benaming "Sandwich" te mogen gebruiken voor luidsprekermembranen die uit lagen waren opgebouwd. Bij Leak waren de membranen gemaakt van drie lagen: aluminiumfolie, styropor ("expanded polystyrene foam") en opnieuw een laagje aluminiumfolie. De conussen waren net zo licht als papieren conussen, maar veel (meer dan 100x) stijver. Op een frivole reclamefoto stond Harold Joseph Leak in hoogst eigen persoon te balanceren op een Sandwich basconus.. en die hiéld het. Bij Zellaton werd echter gebruik gemaakt van een tussenlaagje bestaande uit opgeschuimde en niet-uitgeharde lak. De membranen waren daardoor lang niet zo stijf als die van Leak, en hadden dan ook niet zo'n perfecte "piston action". Maar hun voordeel was, dat boven het optimale frequentiebereik van de units de break-up hebbelijker was: minder heftig en met een betere uitdoving door de grotere inwendige demping. Veel vintage kenners weten dat de ontwerper van deze bijzondere luidsprekers Dr. Emil Podszus heette. Zellaton bestaat nog steeds en wordt voorgezet door Emils zoon Werner. Lees vooral het historische verhaal over de ontwikkeling van het schuimmembraan, geïnspireerd door het bakken van eierschuim door Emils vrouw! Dat was in 1935, begrijp ik: lang voordat D.A. Barlow voor Leak de polystyreenschuimkern sandwich ontwikkelde. http://www.zellaton.de/en/#/dr_emil_podszus "About us >History" Het originele procedé wordt nog gevolgd door fa. Görlich, die units levert onder de merknaam Podszuz Görlich. http://www.expolinear.de/produkte/chassis/goerlich-serie http://www.audio-constructor.com/index.php?main_page=index&cPath=1_351

Het blijft me verbazen dat men vloerverwarming onder een thermisch isolerende vloer wil stoppen. Wenst men bewust een geringe warmte-afgifte aan de lucht in de kamer? Al vele tientallen jaren hebben wij een plavuizen vloer, waaronder vloerverwarming. En daaronder dik beton, met daaronder dan weer een goede isolatielaag. Bevalt prima. Overigens lijkt een vrij zwevende of buigslappe laminaatvloer mij een bron van kleuring.

Bij mijn laatste bezoek aan Aalt Jouk van de Hul - terwijl deze uit balorigheid demonstreerde hoe goed een Colibri-elementje met zijn voor dat doel eigenlijk véél te dunne naaldje tòch heel goed een oude 78-toerenplaat van Vico Torriani aftastte - bespraken we ons top-tien lijstje van de beste LP's aller tijden. De LP's die we zouden meenemen naar ons verbanningsoord: een onbewoond eiland. U kent die lijstjes wel, hè? U heeft High Fidelity (Nick Hornby) ook wel gelezen. Of u heeft de film gezien. Eigenlijk verbaasde het me niet dat op het lijstje van Aalt Jouk en op het mijne een paar dezelfde LP's stonden, waaronder "Ray Charles & Cleo Laine "Porgy & Bess". Een prachtig album: schitterende muziek door top-artiesten, die destijds (1976) op het hoogtepunt van hun kunnen waren. En de opname is van een kwaliteit waarvan je mond openzakt: heel natuurlijk, dynamisch, en met een prachtige, stabiele soundstage. Eigenlijk verplicht materiaal voor wie analoge demonstraties organiseert! http://www.discogs.com/Ray-Charles-Cleo-Laine-Porgy-Bess/release/1810571 http://www.amazon.com/Porgy-Bess-Laine/dp/B000008BJI

Wat merkwaardig: bij mijn bezoek aan een eerder evenement bij A21 had ik exact dezelfde ervaring! Het peperdure systeem in de demozaal klonk schril, schraal en onecht. Het veel minder dure systeem (met een véél minder dure draaitafel!) in de huiskamer klonk veel echter, veel natuurlijker. Komen er wel muzikale mensen aan te pas, bij het inrichten van die high-end demozaal?

Prachtige muziek, schitterend uitgevoerd. Bovendien brengt de musical een aantal theologische twist- en twijfelpunten op een navrante manier ter discussie. Wist je dat er een dubbel-cd uitvoering van is? Op de extra cd speelt en zingt Randy een aantal van zijn liedjes vóór, maar de producent lijkt er weinig commercieel succes van te verwachten. (The Faust Demo's) Allemaal bij wijze van spelen, natuurlijk... http://www.discogs.com/Randy-Newman-Randy-Newmans-Faust/release/5133956