threshold

Het rendement van de Magnat plasma tweeter was toch niet zo laag? En het is ook een aktief systeem. Maar er zit zeker wat in je opmerking in het algemeen. Het is normaal dat tweeters bijna 10 dB worden gedempt. Volgens sommigen (o.a. Holger Barske) krijg je met te hoge spanningsdelingen een slechter oplossend vermogen. Wetenschappelijk vast niet onderbouwd, het is maar ervaring . Zie http://www.troelsgravesen.dk/Yamaha-NS1000.htm Hier wordt een Yamaha uitgekleed door iemand die graag met de duurste drivers en filteronderdelen werkt. Vooral deze opmerking is leuk: "One remarkable thing: My CD player never sounded better than on these speakers. Hmm.....Strange!" Tja, als je een mooie lichte dome in het middengebied toepast, en je doet dat goed... Velen hebben echter een haat-liefde verhouding met de titan en aluminium midden domes, met dat hoge rendement, die ultralichte en super-stijve dome en sterke magneet. Omdat het vaak niet goed lukt om ze te "temmen" kiest men soms liever een makkelijke hoogdempende conusmiddentoner. Leuk als je een relaxed geluidje wilt, maar daar heb je geen dure high-end voor nodig. Oftewel: een referentiesysteem komt niet om een specialist tussen 1 en 4 kHz heen.

Je zou ook aan de achterkant het geluid kunnen dempen, dan heb je een mooie breed stralende tweeter, beter zelfs dan de diamant tweeters van nu. Samen met zo'n ultralichte 5cm. Visaton Titan dome moet dat goed gaan, dan heb je vanaf 1 kHz alvast een referentie luidspreker. Tegenwoordig is er toch een tweeter-manie gaande. Alles wordt ingezet in het hoog, zelfs diamant. Dat komt omdat men niet genoeg in staat is om voor het middengebied met dergelijke oplossingen te komen, behalve dan de beryllium 8cm. dome van Yamaha (te duur om nu nog te produceren) en bovengenoemde titan-dome, die tegenwoordig weer mag, want wordt ook toegepast door hoe-heet-dat-merk van de oud-ontwerper van B&W. Plasma voor het midden wordt een te grote vlam, en een diamant-midden dome is niet te betalen. En een AMT voor het midden wordt te groot i.v.m. richtwerking. De ultra high end referentie speaker wordt vanaf 1 kHz en 91 dB rendement dus een titan dome plus plasma tweeter, die aan de achterkant wordt gedempt. Nu de rest nog.

Ik heb heel lang geleden bij Audio Dome ook Jordan drivers gehoord en vond ze wel wat "mat" klinken. Maar we zijn nu vele jaren verder en wellicht heeft Jordan die matheid (resonanties, 3de orde vervorming) met dit type in de hand. Vaak ziet het technische oog vele onregelmatigheden en kleine resonanties in het hoog bij breedbanders. Dan zou je denken: dat kan niks zijn. Echter, ik heb weleens een Duitse gele breedbander (ben het merk kwijt, was wel duur) gehoord die ik juist vond uitblinken in het hoog! Het leek wel een onmogelijke combinatie, zo'n grote unit en dan zulk sprankelend hoog vol met details. Misschien moet het technisch oog anders leren kijken naar grafieken, bijvoorbeeld niet meer naar wat er boven de 10K gebeurt.

Misschien moet je ook niet de complete audioband door dat apparaat laten lopen. Alleen het laag (de subs), dat zou fijner zijn. Maar ja, zo'n digitaal apparaat vertraagt ook weer iets (dat moet in de handleiding te vinden zijn, toch?). Dat maakt het aansluiten van het laag op de rest weer wat ingewikkelder, of je moet je subs naar voren plaatsen, ook geen gezicht.

Nooit vooraan gaan zitten dus .

Ik heb vroeger les gehad van de ontwerper van de Doelen (de Vries). Het is terecht dat je het geen geweldige akoestiek vindt. Wat voorop stond was de hoeveelheid zitplaatsen, niet de akoestiek, vandaar de vorm van de zaal. Ook heeft men ooit eens een groot reflectiescherm boven het podium weggehaald voor televisie opnames en nooit meer teruggeplaatst.

Dat is een mooie. Het gehoor is namelijk allesbehalve "recht" als het gaat om geluid dat van andere hoeken invalt! Daarvoor wordt ook gewaarschuwd bij het inruisen van een multichannel installatie. Als je recht vooruit naar de centerspeaker blijft kijken, klinken de zij- en achterspeakers allemaal anders. Men zegt, dat je die moet inruisen terwijl je ze aankijkt. Het is tevens een dilemma wanneer men geen centerspeaker aansluit, maar dit kanaal over de stereo boxen mengt. Het geluid komt nu van ongeveer 30 graden (het fantoom center-image wordt gecreeerd met L+R) i.p.v. 0 graden (center), waardoor de stem uit het midden te "dof" en minder verstaanbaar klinkt. In de stereo-audio wordt met dit fenomeen nog erg weinig rekening gehouden. Misschien komt dat, omdat al deze onderzoeken naar de HRTF (Head Related Transfer Functions) zijn uitgevoerd in het kader van de mulrichannel weergave. Volgens Wol zijn HRTF onzin, bijvoorbeeld. Men zegt, dat het een trend is dat sommige luidsprekerfabrikanten (B&W etc.) juist een dip inbouwen tussen 2,5 en 4 kHz. om zo het fantoom center-image vager en wijder (lees: slechter) te maken, omdat de middenmoot een meer "airy" geluid prefereert, wellicht vooral als in een hifi-zaak wordt vergeleken met andere merken.

Dat is helemaal geen slecht idee. In tegenstelling tot sommige anderen beweer ik niet dat een universeel betere speaker in elke akoestiek beter klinkt. Voor mij geldt: liever een speaker die geen 34Hz. weergeeft dan één met een volle 34 Hz. in een kamer van 5 meter diep. Met die laatste dreun je namelijk letterlijk de kamer uit. Dat pleit bijvoorbeeld voor een systeem met subwoofers. De scheidingsfrequentie ligt dan bijvoorbeeld op 55 Hz. De basreflexpoort van de satelliet zit zo hoog mogelijk, zodat die zo min mogelijk de kamerresonantie in hoogte-richting aanslaat. De subs worden aktief aangestuurd waarbij de parametrische equalizer niet wordt geschuwd!

Of over rozen met dikke doorns eraan. Hoe gaat het met het zelfbouwproject waar jij zijdelings bij betrokken bent? Op basis van rationeel gebaseerde intuïtie (ook wel: inzicht ) kom je weleens een driver in een test tegen en denk je: dáár wil ik weleens een systeem omheen bouwen! Volgens mij beginnen zo veel ontwerpen. Dat is ook het grote voordeel van de zelfbouwer of kleine fabrikant, die niet hoeft te doen aan "proprietary designed blabla" maar kan kiezen uit wat de hele wereld te bieden heeft. En de mooiste nieuwtjes komen vaak direct op de markt, zoals de nieuwste dome-woofer van Accuton. Zo kun je de industrie steeds een stapje voor zijn. Niet dat dat veel nut heeft... Zo zijn ook de Wilsons ontstaan: uit een combi van Dynaudio, Scan Speak en Focal, die toen gewoon op de markt verkrijgbaar waren en tot de beste in hun soort behoorden.

Gelukkig zijn onze oren hele goede instrumenten om dat laatste te meten. Je hebt niet eens uitgebreide training nodig. De gouden oren die alles horen die sommige reviewers menen te bezitten, omdat ze zo vaak naar het concertgebouw gaan? Elke dag hoor je stemgeluiden, en daar is het gehoor het gevoeligst, dus daar al kun je een set heel goed op beoordelen en is iedereen expert. Echter, audio is toch een technisch gebeuren, want bestaat uit allemaal electronica. En in rekenen is de mens nu eenmaal (evolutionair gezien) heel erg slecht. Daarvoor hebben we tegenwoordig computers. Wat een simulatieprogramma naar mijn ervaring opvallend goed kan, is filters berekenen en de effecten laten zien. Ook hogere orde filterberekeningen lukken erg goed, en dat is iets dat men vroeger zonder computer gewoon niet kon uitvoeren vanwege de complexiteit.

Opnieuw -, én nooit eerder uitgebracht materiaal (1974), deze keer van de originele mastertapes uit de Bell studio's die al die tijd opgeslagen lagen bij de studio engineer die tevens de producer was. Door diegene tussendoor opnieuw (digitaal) gemasterd. De kwaliteit is echt om te smullen (in elk geval op vinyl). Het klinkt gedetailleerder dan een lp uit de jaren 70 en het laag gaat dieper. Dus ook leuk voor de audiofiel of voor op een beurs als men eens wat meer "groovy" materiaal wil.

Zeker, zo zie ik dat ook. Maar grofweg kun je aan zo'n simulatie wel zien wat je aan het doen bent. Op deze manier maak je minder snel fouten. Het is en blijft een raar fenomeen, die luidsprekerfabrikanten die geweldige drivers maken, maar er verder totaal niks van bakken. Daar zijn vele voorbeelden van, waaronder Beyma, Ciare, Tannoy (!), Dynaudio (vroeger) en in mindere mate zelfs Focal in de oude tijd. Andere merken als Seas en Scan Speak wagen zich er niet aan en laten de markt er maar op los ontwerpen. Volgens mij zijn ze bij visaton de laatste tijd ook wel iets wijzer geworden. Maar zo'n elco inzetten juist omdat die zo'n grote verliesfactor heeft is echt de verkeerde weg. En dat op een DSM50FFL, die al zo analytisch is. Reken daar de snelle veroudering van een elco bij en je krijgt klanten die later hun boxen terug gaan sturen. Er zijn ook mensen die de Visaton ontwerpen, ook die gemaakt zijn door Klang&Ton en HobbyHifi, simuleren in Boxsim en dan een heel ander, veel minder perfect, resultaat zien dan de metingen aantonen. Er zijn luidsprekers bij Visaton bekend die niet goed zijn "gevangen" in Boxsim, omdat ze bijvoorbeeld een afwijkend afstraalgedrag hebben. Het programma vult veel dingen in op grond van gegevens die het krijgt. Bijvoorbeeld de off axis karakteristiek naar aanleiding van de on axis, op basis van de diameter van de conus. Laat je gehoor dus beslissen.

Leuk, ik hoop ook te komen dan! Bij NordOst hoor je vaak alleen maar onzin, daar schiet ik nog wel eens bij in de lach, als een niet-techneut iets technisch probeert uit te leggen wat 'ie zelf ook niet begrijpt. Op de AZ show was ook zo'n team met een spanningzoeker, en vertelde dat "geluid" ook dwars door muren heen gaat en gereflecteerd wordt terug de kamer in via een spiegel in de badkamer . "Totaal de weg kwijt" dacht ik toen. Ben benieuwd of er dan een wetenschappelijk tintje aan zit, krijgen we eindelijk een logische verklaring over de voordelen van conditionering van het lichtnet. Het Duitse blad Stereo heeft eens een blindtest gedaan met lichtnetfilters en concludeerde, dat er geen verschil te horen was. Dat was iets van 10 jaar geleden. Er is dus wel wat veranderd. Hopelijk heeft hij het lef om het eens uit te rekenen, het effect van storing op het lichtnet op het uiteindelijke geluid, in dB's. Ik moet mijn voorversterker op phono zetten en dan ver open en dan hoor ik een brom door de ruis heen en af en toe een rateltje. Zou die psycho-akoestisch gezien toch invloed hebben als er muziek wordt gespeeld? Dat zou ook pleiten tégen hoogrendementspeakers want die geven een basis brom/ruis/ratel harder weer! Als het aan te tonen is, hij bij de AES publiceert, dan krijgen we later allemaal (nog) betere voedingen in onze apparatuur! Mijn door Nelson Pass ontworpen oude meuk kan wellicht een upgrade gebruiken. Weet die Nelson veel ... Maar goed, niet vooruit lopen, afwachten!

De computersimulatie zélf moet nooit het doel zijn. Wat daar in de computer uitziet als een rechte lijn, hoeft helemaal niet neutraal te klinken. Maar je kunt de computersimulatie wel zien als een controlemiddel en als een hulpje dat je laat zien wat er eigenlijk gebeurt op belangrijke onderdelen, en je grofweg laat zien wat je kunt verwachten. Het brengt je een heel eind op weg (en op de goede weg )! Zakt de impedantie ineens en stijgt de amplitude boven het eigen rendement uit? Dan maak je een veel voorkomende maar vaak onvermijdelijke fout en zal je moeten luisteren of het resultaat nog om aan te horen is. De handleiding die bij zo'n programma geschreven zou moeten worden kan heel dik worden (zoiets als Vance Dickason's Loudspeaker Cookbook). Zo heb ik in Boxsim twee simulaties van de Visaton DSM50FFL. Eén van Visaton zelf, gemeten in hun eigen testbox met wild faseverloop in het hoog, en één van een web-blad, gemeten in de oneindige wand. De resultaten verschillen! Dus daar moet je ook mee om kunnen gaan. Dat kan alleen door te luisteren, omdat de computersystemen, maar ook het meten, slechts een simpel beeld geven. Over dat laatste zijn we het allemaal wel eens zo te lezen!

Een Atlas in een klein kamertje, dat zal inderdaad wel pijn doen . Visaton lijkt wel wat met de Franse slag filters te ontwerpen die vooral een rechte frequentekarateristiek hebben. Eenmaal opgesteld in een te kleine ruimte heb je vast veel te veel bas. Maar hun technische oplossingen voor bepaalde problemen vind ik wel interessant. Ze komen vaak weer met iets totaal nieuws. Maar voor mij blijft de verleiding bestaan om tussen 1 en 4 kHz een echte specialist in te zetten. Dan kom je al snel bij Visaton uit, als je iets metaligs (analytisch) wil.

Wie weet komt het ooit weer goed met de zelfbouwwereld. Met de huidige prijzen springt het wellicht in het grote gapende gat tussen budget en high-end. Ik zag laatst iets dat leek op een Wilson Alexia in het klein, met een "side bass". Erg mooi, maar niet goedkoop (weet de prijs niet meer, was in Dirhams), en... hee, zijn dat geen Seas drivers... kun je dus ook zelf bouwen! Technisch nabouwen lukt niet omdat je het schema van het filter niet hebt, maar fysiek lukt dat wel en het kan inderdaad met een beetje pijn en moeite en de hulp van de computer en microfoon minstens zo goed klinken.

Het is ook belangrijk om te weten naar welke tape je luistert. Vaak zijn bij oudere opnames alleen de mastertapes bewaard gebleven waarmee men later nieuwe persingen kan maken, op vinyl dus! De echte multitrack studiotapes zijn er dan niet meer, die zijn her-gebruikt. De mastertapes voor vinyl bezitten ook de correcties die je voor een vinylpersing moet doen en hoeven helemaal niet zo geweldig te klinken als dat het destijds in de controlroom deed.

Ik moet toegeven dat ik de Visaton Atlas in deze vorm nooit heb gehoord, dus het zou best kunnen kloppen dat de integratie van de verschillende units niet optimaal is. Wat echter wel een feit is, is dat de oude Atlas in Stereoplay de testwinnaar was, waarin onder andere ook Dynaudio meedeed met een zeer groot 5 weg systeem dat een letterlijke copie was van hun fabrieksmodel. Dat die Visaton toen won, verbaasde mij zeer, net als het jou verbaast dat een Visaton iets kan winnen. Want Visaton, dat is toch dat merk dat je in de electronicawinkel koopt? dat is toch dat Duitse merk van die techneuten, dat niet aan High End doet? Dat kan toch niks zijn? Gelukkig weet ik nu wel beter! Ik snap ook wel dat jouw creaties met van die lastige middendomes toendertijd zijn mislukt. Als ik nu geen Boxsim had en Arta, dan zou ik ook zeer moeilijk slagen met deze 5 cm. domes. De karakteristiek reageert zeer nerveus op kleine wijzigingen in het filter, of de breedte van de baffle, etc. Ook de energie-curve moet je goed in de gaten houden, meer dan bij andere speakers. Lees het Visaton forum er eens op na en zie dat ook anderen het er moeilijk mee hebben om een goede speaker te maken met deze breedstralers, en lees dan vooral hoe lovend men is als het eenmaal wel is gelukt. Geef dus niet snel op! Er zijn duizenden matig klinkende 17cm+25mm tweewegjes. Makkelijk te maken. Veel beginnende fabrikanten komen ermee. Lekker veilig, maar het klinkt nooit echt bijzonder vanwege de verkeerde concept keuze (belabberde afstraling). Helaas moet er behoorlijk wat uit de kast worden gehaald om een harmonisch filter te ontwerpen met zo'n 4 weg systeem maar dit is de enige weg als je een mooie en brede afstraling wilt bereiken.

... Slachtoffer van jarenlange brainwashing van marketingjongens, of zou er werkelijk iets mis zijn met Spido's klemmen? Zijn ze gemaakt van aluminium, of zit er een dikke laag roest op, zijn ze niet geluiddicht, of... we wachten maar even af. Deze Speakon pluggen zullen dan ook wel niet goed zijn, want niet audiofiel (slechts professioneel ): Potverdorie, moet ik toch hele dure zware vergulde stekkers kopen, die weliswaar een minder betrouwbaar contact maken dan de Speakons, maar in elk geval het predikaat "Audiofiel" hebben.

Nee, help . Wat Hans kan doen is de tweeter ompolen en dan 1ste golffront meten met Arta waar de uitdoving het grootst is. Dat is dan ongeveer de plek waar bij juiste poling de tweeter het meeste in fase staat (en even hard) met de middentoner. Deze truc moet je nooit doen met een 1ste of 3de orde systeem, want dan kom je ergens bij het plafond of op de vloer uit. Maar jouw Wilsons zijn de gebruikelijke 2de of 4de orde systeem denk ik.

Dat is het grootste wonder, dat stereo uberhaupt werkt. Wilson heeft precies bepaald op welke plek in de ruimte alledrie de units gelijk aankomen. Maar als je met je hoofd beweegt, dan gaat het al helemaal mis. Dus er zijn wel degelijk marges. Maar de faseverschillen moeten dus niet zo groot worden, dat er een "gat" valt van ver in de miliseconden (bijvoorbeeld een fasedraaing van 360 graden bij 1000 Hz door een 8ste orde filter is een vertraging van 1 miliseconde, nog niet hoorbaar volgens bepaalde onderzoeken). Niet alle frequenties hoeven dus precies tegelijkertijd aan te komen. Het gehoor doet daar niet zoveel mee (kan daar niet zoveel mee) omdat het zelf ook weer het hele frequentiegebied uiteenrafelt. Verschillende delen in de gehoorgang vertalen verschillende frequentiegebieden. Hoe verder in je oor, hoe lager de frequentie. Wat echter wel van zeer groot belang is, is de interferentie die ontstaat tussen de verschillende drivers die een deel gezamenlijk weergeven. Precies op die plek in het midden heb je de minste interferentie. Daar heb je de meest rechte karakteristiek. dan is je eerste golffront neutraal. Vlak daarna komen de reflecties, die veelal zeer gekleurd zijn, bijvoorbeeld door geluidsabsorptie van het materiaal waartegen is gereflecteerd. Echter, ons gehoor is in staat (dit gebeurt onbewust) om de akoestiek in een ruimte te "mappen". Blinde mensen maken zich dit proces bewust zodat ze ernaar kunnen handelen. Bij mensen met zicht hoeft dat niet, want wij vertrouwen onze ogen eerst. Dat zo'n reflectie wordt gekleurd door de frequentieafhankelijke absorptie is dus niet zo erg, die kamerakoestiek is een "bekende" voor onze hersenen. Daarom werkt stereo! De opgenomen akoestiek van de geluidsstudio of concertzaal wordt netjes gescheiden van de huiskamerakoestiek. Wat echter roet in het eten gooit, is dat de reflecties vaak een andere frequentiekarakteristiek hebben dan wat je gehoor op grond van het eerste golffront en de absorptie van de kamer verwacht, omdat de luidspreker in andere richtingen door de interferentie en bundeling van de drivers een hele vreemde karakteristiek heeft. Dan wordt dus ook het stereobeeld waziger, zie reactie van Wol. Dit verklaart de laatste trend in de audiotechniek: gelijkmatige afstraling. Je ziet dat in de opkomst van de waveguide, zodat de tweeter beter past bij de bundelende woofer. Of het veelvuldig gebruik van aktieve speakers in geluidstudio's.

Looptijdverschillen, dat is zoiets als groepsdelay. Het ligt eraan wat je met wat vergelijkt. Meestal bedoelt men met looptijdverschillen, de verschillen in weglengte naar het oor van de akoestische middelpunten van tweeter en mid en woofer, die trouwens ook met de frequentie in een enkele unit verschillen. Wat nog meer die looptijdverschillen veroorzaakt, en dus in feite de diepte van je akoestische centrum, daar waar het geluid in feite ontstaat, is de spreekspoel inductie en het wisselfilter. Daarom zie je bijna nooit meer van die getrapte baffles. Die hadden zoveel andere nadelen. Want door de komst van de computermodellen die zeer goed de werkelijkheid benaderen waarin alles geintegreerd wordt berekend en omdat iedereen tegenwoordig Arta gratis kan downloaden, kun je een vlakke baffle hebben en toch de akoestische centra mooi even ver verwijderd van de luisteraar. Je moet dan wel precies op een bepaalde hoogte zitten, dus niet gaan staan ineens, want dan klopt er helemaal niets meer van. Precies dat wat Wol beschrijft. Tenzij je een breedbander hebt o.i.d. of met hoge orde filtering werkt met de drivers dicht op elkaar, dan heb je minder last van interferenties. Maar dan heb je wel wat meer fasedraaing in de buurt van de wisselfrequenties dan bij een echt 1ste orde filter. Volgens sommigen zeer goed hoorbaar, volgens velen totaal onhoorbaar, tenzij een looptijdverschil (of fasedraaing bij bepaalde frequentie) ver door de 3 miliseconden schiet (bij gebruik van subwoofers kan dat in de praktijk voorkomen). Je hebt dan ook geen goede weergave meer van een blokgolf, maar gelukkig kan die ook niet eens worden waargenomen door onze hersenen, omdat ons gehoor ook met ca. 200 filtertjes werkt die allemaal los van elkaar een bepaald deel van het frequentiegebied pakken. Ons gehoor werkt anders dan een meetmicrofoon. Er zijn wel meetsystemen ontwikkeld die zo werken als het gehoor (Sound Intelligence uit Groningen) maar die worden vooral ingezet wanneer meer psycho-akoestische parameters moeten worden herkend. Maar zoals je weet zijn de meningen daarover verdeeld en worden recentere AES publicaties gewantrouwd, vooral door fabrikanten die altijd anders hebben beweerd met hun marketing strategieen (Thiel, Translator). Wel opvallend dat Dynaudio van dat geloof is gevallen (van 6dB/okt naar 24 dB/okt, van 1ste orde naar 4de orde filtering) nu ze toch best groot zijn geworden en er ook niet meer op terug wil komen.

Heksen worden niet verbrand. Heksen héérsen in audioland.

Tubejack, Hoog grijpen gaat gemakkelijker met een quantum-sticker onder je schoenzolen, echt waar!

Ruimtelijkheid niet, maar wel de dynamiek. En als je een sticker op de transformator plakt heb je ook een norme verbetering. Nou denk je, hoe kan dat, daar gaan dikke stromen doorheen, maar de invloed is gewoonweg enorm. En het werkt ook op zoiets laagohmigs als luidsprekers, of op de luidsprekerkabel, en dit geeft alleen maar aan hoe bijzonder dit product is. Leden van het luisterpanel hielden gewoon niet op met het uitspreken van hun verbazing en enthousiasme. We weten dat je met slechts fracties van dB's dergelijke effecten niet bereikt. En zelfs de ontvangst van mobiele telefonie maar ook de uitgaande gesprekken worden beter.