Bloom

Ik heb toch nergens geschreven dat Sander ongelijk heeft? Alleen heb ik willen verduidelijken dat men wel kan bepalen wanneer iets leeft of dood is, maar hoe leven tot stand komt is nog steeds een raadsel. Wel heeft men ontdekt dat dat véél makkelijker en vaker gebeurt dan men tot dusver aangenomen had. Maar ja: dat is wetenschap he. Iets aannemen mag als er geen bewijs gevonden kon worden, tot bewijs van het tegendeel die aanname ongeldig maakt. In de wiskunde heb je ook zoiets: axioma's. In de middelbare school krijg je soms in de les wiskunde axioma's voor de kiezen waar wél een bewijs voor bestaat maar dat ze dan niet geven omdat het hogere algebra vereist die je op dat punt nog niet meester bent.

Oei, hiermee kom je op het terrein van de organische chemie en de biowetenschappen. Cellen zijn levend als ze zich kunnen voeden en delen. Dood als ze dat niet meer kunnen. Bij hogere levende wezens gaat het om het functioneren van hun lichaam. Ook weer in staat zijn tot het vinden en opnemen van voedsel en zich voortplanten. Als het lichaam niet meer in staat is dat te doen en de bloedsomloop (bij dieren) of wat daarvoor doorgaat bij planten valt stil, dan spreken we van dood omdat niet lang daarna de elektrochemische breinactitviteit en het centrale zenuwstelsel stilvalt (bij dieren) waarna het ontbindingsproces begint. En ja, dat kan de wetenschap allemaal meten.

Gemeten verschillen tussen kabels zijn er wel degelijk. Dat gaat immers om weerstand, zelfcapaciteit en zelfinductantie. Een kabel is dus een RLC-kring. Er treden dus zowel amplitude- als faseverschillen op. Alleen zijn die zo klein, dat ze in dB (weer een logaritmische schaal) uitgedrukt beneden 1 dB en dus de minimum hoorbaarheidsgrens voor de mens vallen. Dat is dus iets wat je kunt meten maar niet horen.

Dat klopt en dat is ook wetenschappelijk zo vastgesteld. En ja, je kunt logaritmisch meten. Die persoon waarmee je discussieerde kende zijn wetenschap duidelijk niet. P = 8/Z∙10(L-S+20∙log D)/10 met Z = minimumimpedantie van de luidspreker in Ω (Ohm) S = gevoeligheid luidspreker in dB / 2,83 V / 1 m D = luisterafstand in m L = gewenste geluidsdruk op luisterafstand in dB dan geeft P = het vereist vermogen in W Deze formule berekent het benodigde vermogen in functie van het luidsprekerrendement, de luisterafstand en de gewenste geluidsdruk op luisterafstand en houdt rekening met het stereo-effect en de bijdrage van de akoestiek in de luisterruimte. En ze is... logaritmisch!

Muziekbeleving is psychologisch. Dat kan geen enkele microfoon waarnemen. Maar complexe patronen in de golven die samen de muziek uitmaken detecteren en verwerken lukt prima hoor. Maar dan heb je objectieve referenties nodig om een vergelijking te kunnen maken. Een goede referentie is het signaal van de opname op de muziekdrager te vergelijken met wat uit je luidsprekers of uit je hoofdtelefoon komt. En dan heb je DRC (Digital Room Correction).

Als datgene wat zich in onze hersenen afspeelt in de fysieke realiteit zou zijn, zou een dubbelblinde vergelijkende test niet werken. Die sluit immers psychologische aspecten zoals verwachtingspatronen met bijbehorende dopaminebeloningen uit. En als je dan nog verschil hoort, betreft het effectief een fysiek verschil. Hoor je dan geen verschil meer, dan is het verschil puur psychologisch. En wil je aan dat laatste echt je zuurverdiende geld uitgeven? Ik niet hoor.

Er kunnen alleen maar fysieke verschijnselen zijn beperkt tot de oren, al is er ook geluidsdoorgave via de beenderen van het hoofd maar dat gaat vooral om bassen. Wat er binnen de hersenen gebeurt kun je niet verder beïnvloeden door fysieke parameters. En dus heeft het geen zin daarover te praten als we het hebben over de grenzen van het menselijk gehoor en die van onze meetinstrumenten.

Waarom zou dat niet wetenschappelijk zijn? Wat je hoort is vanaf het geluid dat zich buiten je lichaam voortplant tot aan je oren, wat er binnen je oren tot aan de gehoorzenuw gebeurt iets fysieks dat wetenschappelijk onderzocht en met bewijzen gestaafd is. Onze meetinstrumenten zijn véél gevoeliger dan onze oren qua capteren van de allerkleinste signaaltjes tot frenquenties die vér buiten het bereik van het menselijk gehoor liggen. En dan beweren dat je dingen kunt horen die geen instrument kan weten? Dat is onzin. Maar bij de verwerking van geluid (zoals bij ALLE zintuigen) door de hersenen kunnen en zullen interpretaties, verwerkingen waaronder filters maar ook inter- en extrapolaties gebeuren. En dus is het effectief mogelijk dat je eigen hersenen je voorliegen dat je iets hoort (en dat jij dus "hoort" terwijl er geen fysiek geluid is dat dat veroorzaakt. Dat is wat ik bedoel met dat je eigen hersenen je kunnen voorliegen.

Ja, dat is een stelling die ook heel vaak gehanteerd wordt als men wetenschap wil ontkennen. Er zijn inderdaad dingen waarvoor meetinstrumenten nog niet uitgevonden zijn of waren. Zo konden we tot voor kort zwaartekrachtgolven niet meten omdat we daar geen instrumenten voor hadden, maar dat hebben we opgelost. Inmiddels kunnen we zwaartekrachtgolven meten. In verband met het zeer zwakke menselijke gehoor zijn er GEEN elementen die fysiek hoorbaar zijn voor een mens maar niet gemeten kunnen worden. Integendeel: onze meetinstrumenten zijn véél gevoeliger dan het menselijk gehoor. Maar wat we niet kunnen meten zijn de interpretaties van het menselijke brein. Waarom klinkt iets "muzikaler"? Maar wel: is er iets dat qua signaalniveau net hoog genoeg is dat een mens het kan horen of niet?

Dan moeten ze ook meetbaar zijn. Het is niet mogelijk dat je als mens iets hoort dat niet gemeten kan horen, tenzij je hersenen je voorliegen en het dus niet om een fysieke waarneming gaat.

Geen enkele wetenschapper zal beweren dat we alles al weten. Integendeel: er is nog altijd heel veel dat we niét weten. Maar wetenschapontkenners gebruiken dat om te zeggen dat dat aantoont dat de wetenschap "niet alles weet" (van wat wel al bewezen is) of fout is (van wat ook al bewezen is). Bij de weergave van muziek spelen twee hoofdfactoren een rol: de technische en dus wetenschappelijke aspecten van overdracht van geluid via kabels, elektronica en ons gehoor tot in ons brein PLUS de psychologische: hoe ons brein de aangeboden zintuiglijke informatie verwerkt en interpreteert. Dat omvat uiteraard het genot van luisteren naar muziek, de emoties die daarmee gepaard gaan en hoe we het aanvaarden. Ook de dopamine-beloningssystemen in ons brein spelen daarbij een rol.

Sommigen gedragen zich als antivaxxers. Ongefundeerde meningen spuien niet gehinderd door enig wetenschappelijk bewijs...

Nochtans is dat voorbeeld heel makkelijk te weerleggen bij ontkenners. De tikkende klok aan de muur, die je niet hoort tenzij je je erop focust.

Zoals al eerder aangehaald: als je gelooft dat je verschil zult horen, zorgen je hersenen ervoor dat je dat ook echt "hoort". Ja, onze hersenen liegen ons voortdurend voor als het om onze zintuiglijke waarnemingen gaat. Allemaal goedbedoeld, daar niet van.

Het waren twee Chow-Chows en die zijn ondertussen overleden. Ze zijn respectievelijk 15,5 en 18 jaar oud geworden. Op latere leeftijd zijn ze allebei doof geworden en toen bleven ze wel liggen als ik muziek speelde. Momenteel heb ik geen huisdieren meer, maar als ik gepensioneerd ben denk ik er wel over om opnieuw een hond uit het asiel te gaan halen. Ik was al blij dat geen van mijn huisdieren ooit op het idee is gekomen aan allerlei kabels te gaan zitten knagen en knabbelen... (om terug on-topic te geraken).

Daar zou ik toch moeite mee hebben. Wat ik schreef over kabels hoger in de discussie ging eigenlijk over audiokabels. Interlinks en luidsprekerkabels. Stroomkabels is een heel ander paar mouwen. Die dienen om een hifitoestel met het stopcontact in de muur te verbinden, waar hele eenvoudige niet-speciale 2,5 mm² elektriciteitsdraad gemaakt van koper op aangesloten is. Zodra de elektriciteit naar het hifitoestel gaat, wordt die in de meeste gevallen (uitzonderingen zijn versterkers en buizentoestellen) eerst door een trafo gehaald om de spanning van 230 of 240 V omlaag te brengen naar 12 .. 30 V (afhankelijk van de precieze toepassing van het toestel). Dan wordt dat gelijkgericht en met elco's het signaal platgeklopt. Als daarna nog pulsjes op die gelijkspanning zitten, zou dat kunnen leiden tot hoorbare artefacten in het geluid. Maar je moet al bijna industriële apparaten met zeer zware motoren in huis hebben draaien om dat mogelijk te maken. TL-buizen indertijd konden er ook wel wat van, denk ik net aan. Alleen bij zulke zware gevallen heeft het zin een netfilter te plaatsen. Het heeft nooit of te nimmer zin om een hele dure stroomkabel te gaan kopen. Een standaard IEC-stroomkabel voldoet prima. De kabel moet gewoon stroom perfect geleiden (koper doet dat) en dik genoeg zijn om het verwachte vermogen en de verwachte stroomsterkte te kunnen verwerken. Met 2,5 mm² doorsnee kom je al een heel eind. Wil je per se een paar 1000 W klasse A monoblokken gebruiken, dan ga je een aparte stroomgroep nodig hebben, dat is wel zeker. Maar voor het normalere hifiwerk is dat allemaal niet nodig. Let wel: onze hersenen kunnen ons heel goed voorliegen. Als je namelijk verwacht dat het beter zal klinken als je een kabel vervangt door een andere, zul je dat ook horen. Een psycholoog kan je uitleggen hoe dat komt. Maar het is wel zo. Daarom moeten er voor hifitesten ook altijd dubbelblinde testen uitgevoerd worden, zo elimineer je alles wat je hersenen kan beïnvloeden om te verwachten dat het beter of anders klinkt en dat dan ook voor je waar te maken.

De elektrochemische processen in het brein van een mens zijn vergelijkbaar met die van zowat alle zoogdieren. Wij kunnen qua intelligentie en geest wel wat meer. Zo kunnen we muziek appreciëren. Ik denk dat alleen voor koeien ooit aangetoond is dat ze meer melk produceren als je zachtjes klassieke muziek afspeelt in de stallen. Ik heb bij mijn honden nooit gemerkt dat ze muziek op prijs stellen, ongeacht welke soort ik speelde. Integendeel: meestal liepen ze weg en gingen ze elders in huis liggen. Dus op dat vlak zijn wij mensen mogelijk wel uniek op deze planeet.

Je haalt een paar dingen door elkaar, vrees ik. Er is het technische aspect van ons gehoor en daar hebben wij grotere beperkingen dan veel andere zoogdieren of vogels. Muziek nemen we natuurlijk waar via ons gehoor en daar spelen die technische aspecten een rol, maar de bijkomende factor is die van emotionele betrokkenheid. Muziek beluisteren is een vorm van communicatie met daarbij losweken van emoties. Dat speelt zich volledig binnen ons brein af en heeft niets meer met de technische aspecten van het menselijk gehoor te maken. Er is uiteraard de noodzaak dat er fysiek een en ander in orde moet zijn om überhaupt van muziek te kunnen genieten, maar het feit dat je van muziek kúnt genieten is een breinactiviteit en staat eigenlijk apart van het gehoor zelf. Daarom zijn er mensen die intens kunnen genieten van een muziekstuk gespeeld via een oud gebrekkig tranistorradiootje terwijl anderen niet eens tevreden zijn met de allerduurste high-end installatie en die voortdurend proberen te "verbeteren". Maar om de werking van het menselijk brein te begrijpen, moet je al psychologie gaan studeren.

Dat is uiteraard bij wijze van spreken he. Als je weet dat honden probleemloos tot 40 kHz en katten tot 70 kHz kunnen horen, dan begrijp je wel wat ik bedoel denk ik.

Tijd en timing hebben ook met frequenties te maken. En om richting te bepalen hebben we inderdaad twee oren en stereogehoor. Het menselijk gehoor is geëvolueerd om in hoog struikgewas of in een jungle het ritselend geluid van een sluipend roofdier te kunnen waarnemen. Roofdieren die geen natuurlijke vijanden hebben kunnen zich permitteren zich volledig te specialiseren op het zien of horen van ver verwijderde prooien. Maar de mens was toen zowel roofdier als prooi voor andere roofdieren. En dat maakte ons gehoor en gezicht net genoeg voor dat doel, maar ook niet meer.

De grenzen van het menselijk gehoor zijn goed gedocumenteerd en wetenschappelijk onderzocht hoor. In het dierenrijk doen wij mensen het vreselijk slecht met ons gehoor. Honden en katten om nog maar te zwijgen van de eerder genoemde kerkuilen lachen ons gewoon uit! De enige manier waarop wij dingen onder onze gehoorgrens zouden kunnen waarnemen, als er een cascaderend effect ontstaat waarbij de uiteindelijke stooramplitude aan die 1 dB geraakt. Dat kan, maar niet bij goedwerkende kabels.

Ook fasedraaiingen moeten voldoende groot zijn om waarneembaar te zijn. En bij een zelfinductantie van enkele tienden van een mH of een zelfcapacitantie van enkele tienden van een pF zal een fasedraaiing verwaarloosbaar klein zijn (enkele duizendsten van een radiaal of graad).

Het draait om verschillen in soortelijke weerstand, zelfinductantie en zelfcapaciteit. Om hoorbaar te zijn voor een mens moet elk van die verschillen een amplitude bereiken van 1 dB anders horen we dat niet. Een kerkuil zou ons uitlachen met ons gehoor: dat beest is in staat een muis te horen ritselen in het korenveld op 2 km afstand en is zowat de absolute kampioen in het dierenrijk qua gehoor. Maar wij mensen kunnen dat niet. Voor ons is die grens van 1 dB belangrijk.

Zijn er verschillen tussen kabels? Ja, en dat kun je ook meten. Maar kun je dat ook horen? Als er technische mankementen zijn zoals oxidatie of kabelbreuk of losse contacten, dan zeker. Maar bij goedwerkende kabels met perfecte verbindingen en contacten? Verschillen moeten minstens 1 dB in amplitude zijn voordat ons menselijk gehoor ze kan oppikken. En gemeten verschillen tussen kabels zijn vaak slechts een honderdste of zelfs een duizendste daarvan (de juiste cijfers kan ik geven als jullie willen), dus nee: je kunt dat als mens niet horen. Geef je geld dus liever uit aan muziek dan aan kabels.