spido

Zulke schade ontstaat (helaas!) dikwijls wanneer het contragewicht niet is afgenomen voor transport. Is het in dit geval zomaar vanzelf afgebroken? Het originele verbindingsstuk is van een soort nylon gemaakt om trilling van het contragewicht te voorkomen. Een bronzen verbindingsstuk zal wel duurzamer of meer schokbestendig zijn, maar vermoedelijk veel minder (of zelfs niet) dempend. Spido wordt er altijd weer wat treurig van, als zo'n prachtige arm - de beste ooit - zoiets overkomt!

Zonder frequenties en amplitudes zou er tenslotte toch weinig te horen zijn. Maar zonder bitjes is muziek heel goed mogelijk.

Beste Pjotr, Frequentie bepaalt toonhoogte. Amplitude bepaalt luidheid. Beide natuurkundige verschijnselen vormen tezamen geluid. Bitjes doen dat niet.

Beste Goodtube, Je blíjft lekker bezig, hè? Leuk! Was dat vastgestelde verschil in de richting van "pittiger", zeg maar?

Beste Tubejack, Die grote gevoeligheid zou een nadeel kunnen zijn, als er vervorming a.g.v. oversturing zou optreden. Heb jij die vastgesteld? (Ik nóóit, eigenlijk.) Of is het probleem alleen maar dat je op half twaalf al aan de maximale output komt? (Als je begrijpt wat ik bedoel....) Op dit moment overweeg ik zelfs om de Leak Stereo 70 op te nemen in mijn grotehuiskamersysteem als voorversterker voor de Denon POA 2800 en eventueel ook als versterker voor de achterkanalen. Wat wil namelijk het geval? Ik heb zojuist een oude doch gloednieuwe LP-box The Beatles "Collection" gekregen, met daarin natuurlijk de originele vroege George Martin nepstereo opnamen die je voor een min of meer redelijke weergave niet op stereo maar op mono zou moeten afspelen. De super hifi voorversterker Denon PRA 1100 kan echter alleen maar stereo verwerken! De oude Leak Stereo 70 heeft daarentegen alle mogelijkheden om de beginfoutjes van stereo-technici te corrigeren (verwisseling van links en rechts, nepstereo als die van de Beatles e.d.) en bezit dus een stereo-mono drukknoppie. Zucht... Vooruitgang?

De rommelzolder, bedoel je?

Het valt mij telkens op dat een verdoeking van een LP naar CD - mits er gebruik is gemaakt van de originele mastertapes door de originele rechthebbende - zeker net zo goed is als het origineel. Maar ja, bitjes kun je ook niet horen. Hoeveel het er ook zijn. Frequenties x amplituden wèl.

Beste Goodtube, Het is wonderlijk, dat er voor dat gevoel van "echtheid" geen technische verklaring mogelijk lijkt te zijn. Twee versterkers kunnen allebei geweldig mooie meetcijfers hebben - een basisvoorwaarde, dunkt me - maar toch kijk je op van de klank van de ene versterker en doet het geluid van de andere versterker je niet zo veel. Misschien is het een goed idee om van Klaas eens een Leak Stereo 70 te lenen. Eén van de eerste transistorversterkers, maar ontworpen en gebouwd met de buizentraditie vers in de gedachten. Tubejack kent die versterkers van binnen en van buiten. Misschien kan hij er ook iets over zeggen. Het zou mij in elk geval niet verbazen als je na beluistering zou vaststellen dat die Leak desgevraagd meer slam, kick & drive levert dan de VdV (die ik altijd wat liefjes heb gevonden).

Er is ooit kunsthoofd-stereo ontwikkeld: een kunsthoofd met twee microfoons op de plaatsen van de oren. Die was bedoeld om met een hoofdtelefoon te worden beluisterd. Ik vind zelf kunsthoofdstereo niet overtuigend. En ook normale stereo via de hoofdtelefoon niet. Het geluidstoneel ontvouwt zich dan niet vóór je - wat de bedoeling is - maar binnen in je hoofd. Bovendien ontbreekt de ambiance van achteren, die in een goede luisterruimte zelfs bij tweekanaals stereo aanwezig is.

Het probleem met George Martin was - in die dagen - dat hij kennelijk niet wist wat de bedoeling van stereo (binaurale audio) was. Hij dacht dat je stereo kon maken door een stel apart opgenomen geluidssporen over twee kanalen (links/rechts) te mixen. Maar èchte stereo maak je door (liefst niet meer dan) twee* microfoons neer te zetten en het signaal van beide kanalen onaangetast te laten. Vrijwel alle "stereo" van popmuziek is heden nog steeds nepstereo: een kunstmatige mix van diverse sporen, die nooit echt zo heeft geklonken. * Okay, een extra middenkanaal dat aan links en rechts wordt toegevoegd in het geval van een heel breed geluidstoneel kan gunstig zijn... maar kan ook faseproblemen opleveren.

Beste Bill, Het zijn niet de goede specs die de goede versterker maken. Het is de goede versterker die de goede spes maakt. Het is grappig, dat jij min of meer op dezelfde gedachtenlijn als Wol lijkt te zitten. Nog niet lang geleden vroeg Wol me of ik wel wist hoe veel vervorming de audiotrafo's van één van mijn meest geliefde versterkers - een Leak Stereo 60 buizenversterker uit de jaren zestig - wel maakten. Volkomen òninteressant! De versterker als geheel produceert namelijk maximaal 0,1% vervorming bij 2 x 25 watt: met name dankzij een heel straffe tegenkoppeling. En dáár gaat het om! Niet om de schakelingen, niet om de audiotrafo's an sich, maar om het totaalresultaat.

Beste Vintagemod, Waar je ook loopt, in die concertruimte: overal hoor je onmiskenbaar live muziek. Direct te onderscheiden van de rommel die wij high-end audio noemen. Het blijft een streven, high fidelity. Maar ik wil er wel aan toevoegen dat er soms goede pogingen zijn gedaan om live muziek, op een bepaalde plaats in de concertruimte, zó te vangen en vast te leggen dat het bij weergave heel veel op "live" lijkt. Ik noem met diepe eerbied Alan Blumlein, Jörg Jecklin, the boys at the Decca tree (Arthur Haddy, Roy Wallace, Kenneth Wilkinson), en gedenk in stilte nog vele anderen...

Ja, op objectieve gronden: vervorming, signaal/ruis, blokgolfverwerking (rise time / damping / slew rate), onvervormd vermogen e.d. Daar komt nog bij dat de beste versterkers ook het beste klinken. Als je de beste geluidsbronnen en weergevers gebruikt, tenminste. Algemeen: Tijdens komkommertijd wordt er tenminste weer eens over belangrijke zaken gediscussieerd. Beste Wol, Over de "nepstereo" van de eerste Beatles-platen hebben we hier een hele discussie gehad. Kortheidshalve: De opnamen - met alle zangstemmen in één kanaal en alle instrumenten in het andere - waren door de technici nooit bedoeld om als stereo te worden uitgegeven: de beide tracks van de mastertapes zouden tot een mono-opname worden samengevoegd. Maar marketing-mensen zagen er wel brood in om de kanalen gescheiden te houden en die als stereo te verkopen. Puur vanwege de commercie, dus. In diezelfde tijd werden er ook heel goede, echte stereoplaten uitgebracht. Met natuurlijke ruimtelijkheid, dankzij twee- of driekanaals opnametechniek. "Living stereo" (RCA) en "FFSS"* (Decca), bijvoorbeeld. * FFSS: Full Frequency Stereophonic Sound.

Beste Bill, Wat jij beschrijft als "kwaliteit" is feitelijk smaak. Smaak is persoonlijke (subjectieve) appreciatie. Kwaliteit is niet-persoonlijke (objectieve) mate van volmaaktheid. Veel mensen met een goede smaak* kopen slechte producten. * Goede smaak en slechte smaak (wansmaak) kunnen niet objectief worden gemeten. Verreweg de meeste mensen vinden hun eigen smaak de beste. Maar waarom kopen ze dan zulke rotzooi?

Verwar kwaliteit niet met smaak. Om de kwaliteit van technische producten vast te stellen zijn objectieve meetmethodes vastgesteld.

Hier moet ik even op terugkomen. Er is een type luidspreker dat - naast volgens sommigen zeer goede eigenschappen - enkele eigenaardigheden heeft die zelfs door de echte liefhebbers als problematisch worden ervaren. Dat type luidspreker is de electrostaat. Die kan incidenteel "knallen": een zelfontlading met supersone snelheid dat een ongewenst bijgeluid veroorzaakt. Treedt vooral op wanneer het membraan verouderd en/of vervuild is.

Een kwaliteitsversterker kan inderdaad slecht klinken, maar dan is dat niet de schuld van die versterker. Dat komt dan door het muziekmateriaal, de geluidsbron (aanpassing), de luidsprekers, vervuilde gehoorgangen, slechte akoestiek of nog iets anders. De versterkercombinatie die SOTA Jerry mij ooit aanbeval - een Denon POA 2800 vermogensversterker i.c.m. een PRA 1100 voorversterker - beschouw ik als zo'n kwaliteitsversterker. Die gebruik ik ook voor het zwaarste werk in de grote luisterruimte. Jij mag natuurlijk kritiek op hebben op die versterkercombinatie, maar die wijs ik dan reeds bij voorbaat af.

Verschillen zijn de uitkomsten van aftrekkingen. Als dergelijke looptijdsverschillen zouden optreden, zouden de twee oorspronkelijke getallen in m/s nog veel groter moeten zijn. Luidsprekers met zulke stijgtijden zouden alleen maar supersonische knallen kunnen produceren. Gelukkig bewegen luidsprekers in werkelijkheid nooit sneller dan de geluidssnelheid: zelfs niet wanneer ze een supersonische knal weergeven...

Spido vroeg zich af, n.a.v. het topic Buizenissen... Hebben jullie - naast de versterker(s) waaraan steeds weer nieuwe wijzigingen/verbeteringen worden aangebracht - ook een kwaliteitsversterker voor referentie?

Als hij dat bedoelt, is het voor mij niet meer te volgen. De snelheden die hij noemt liggen ver boven de geluidssnelheid...

Zijn er eigenlijk Fnac winkels in Nederland? Als ik in Frankrijk ben, ga ik altijd graag naar de Fnac. Ze hebben dikwijls eigen uitgaven. Die vind je vast niet bij Bol.com.

ZIJN er nog mannen zònder baard, dan?

Beste Wol, Er is, minstens tien jaar geleden, een SPH-135KE geweest. Zonder faseplug, dus, maar met een apex (stofkapje). Daarvan kan ik nu geen curves meer vinden. Maar ik herinner mij wel dat de omschakeling naar SPH-135KEP een verbetering bracht, vooral doordat het hoge register veel beter werd gespreid. Geef je nog antwoord op het vraagstuk aangaande de milliseconden? Door tijdsverschil (faseverschil) kan uitdoving optreden: dat heb ik al uitgelegd. Ja, dat kan je kleuring noemen. Maar nogmaals: niet door acceleratieverschillen, maar door looptijdverschillen.

Inderdaad weer onzin, Wol. Zie https://en.wikipedia.org/wiki/Phase_plug De faseplug voorkomt bovendien fasetegenstellingen tussen conus en apex (want de apex is vervangen door de faseplug en die is passief). Bij de hogere frequenties (de SPH-135KEP reikt wel tot 10 kHz!) werkt de faseplug inderdaad ook om een heel stabiele compressiekamer te vormen. (Elke conusspreaker is bij die frequenties een hoornluidspreker, maar de ene conusspeaker is dan een betere hoornluidspreker dan de andere!)

Beste Vintagemod, Doel je hierbij op stijgtijdverschillen? Bedoel je dat bij een gelijkstroompuls de ene unit 600 m/s nodig heeft om te botommen en/of uit zijn ophanging te scheuren (volledige uitslag/inslag), een andere unit 750 m/s en weer een andere 800 m/s? Hoe heb je dat gemeten? Zijn er veel spreekspoelkokers kapot gegaan om het vast te kunnen stellen? Zijn er veel conusranden aan flarden gegaan? Voor zover ik weet wordt stijgtijd (symbool Γ ) van luidsprekerunits vastgesteld met behulp van de acceleratiefactor . Berekening Γ = BL : MMD. De mathematische eenheid is ms-2 A-1. Bij die berekening gaan luidsprekers dus niet aan flarden. Dat hoeft ook niet. Voor 20 cm breedbandunits is een acceleratiefactor van ca. 400 normaal. Er kunnen natuurlijk kleine verschillen* in acceleratiefactor tussen de units optreden, maar het is zeer de vraag of die bij hogere frequenties tot faseverschillen kunnen leiden. Het lijkt veel plausibeler dat faseverschillen in dergelijke luidsprekersystemen optreden als gevolg van verschillende looptijdverschillen tussen het oor en de diverse units. * Vooral bij moderne, geautomatiseerde massaproductie zijn de verschillen gering en eigenlijk te verwaarlozen.