gvy

Dag Eric, 't is inderdaad zo dat de meeste op de markt verkrijgbare hybrides een overnamefrequentie hebben die varieert van 300hz tot soms 700Hz.(jouw hybride was daarop haast zeker geen uitzondering) Zoals ik hierboven al zei, hier ben ik ook GEEN voorstander van, omdat je zit te filteren in het gebied dat voor ons gehoor heel gevoelig is en dat je juist daar met twee totaal verschillende weergevers (dipool ESL lijnbron - kast woofer puntbron) werkt. Wat ik wel beweer is dat als je die overnamefrequentie naar onder schuift en op pakweg 100 Hz of iets lager legt, dan ontstaat een gans andere situatie. Je ESL is full range in het hele gebied dat voor het gehoor uiterst gevoelig is op fase en stereo en geeft dus alles vanaf midbas tot hoog weer.Alleen de lage bas (twee onderste oktaven) wordt overgenomen door de woofer Je ontwijkt een aantal problemen. Ten eerste is een trafo ontwikkelen die grote vermogens in het laag kan slikken zonder te verzadigen + tegelijkertijd ook helder transparant hoog weergeven niet evident. Ten tweede je blijft buiten het bereik van de bewuste resonantie.(terwijl de woofer gewoon een perfecte controle kan houden) Ten derde je kan de membraan-statorafstand beperken tot zo'n 1,8mm (ipv 2,5 tot 3mm voor full bass), wat het rendement serieus ten goede komt. Als je de overnamefrequentie zo laag legt is een woofer (12") in combinatie met een ESL echt niet om problemen vragen. De mooiste configuratie hierin (mijn persoonlijke mening uiteraard)is die van een collega zelfbouwer, die een groot ESL paneel (30cm X 2m ) combineert met een linkwitz dipoolwoofersysteem met 12" peerless driver en dat alles afgefilterd op pakweg 80Hz. Mijn eigen ESL's 182cm x 25cm geven ook heel goed hoorbaar (meetbaar ook) weer tot zelfs 25hz, MAAR daarmee ga ik echt geen stevige luide weergave gecontroleerd neerzetten. Als ze echter afgefilterd worden op zo'n 100 hz en aangevuld door een sub dan gaan ze heel stevig (luid) zonder dat ze in de problemen komen. We zijn het in ieder geval eens over de normale hybrides (overname +-400 hz) dat die inderdaad minder mooi klinken. Zo heb ik er ook een setje gebouwd, die best wel mooi klinken maar toch minder transparant dan mijn full range/sub combinatie . Groeten Geert

Dag Henry, Mooie bespreking, niet al te lyrisch , zo heb ik het wel graag. ik vraag me wel af of nog andere mensen bij die Quadral luidsprekers de ervaring hebben, dat de treble knop volledig open moet. Dat is toch vaak een boost van 9dB bij pakweg 10 a 15 kHz. In dat geval is deze luidspreker toch niet zo gebalanceerd ?

Hallo Frits. Als je nu die Myryad voorversterker die Jitze hierboven aanhaalt, van 899-40% = 540€ en je hangt er 3 Koda's stereo eindblokken (Van bij Erik Klijnsmit) aan van ongeveer 150€/st dan ben je in totaal 990€ kwijt. Je hebt dan losse komponenten die je steeds kan upgraden en flink wat vermogen ( wat altijd goed is voor een cleane aansturing). En dat voor een spotprijs. 'T is maar een ideetje natuurlijk. groeten Geert

Bedankt Kyra, Maar ik heb ondertussen een Pioneer A-777 gekocht. Van toen Pioneer nog van die schitterende "reference amps" bouwde. Als je zo'n toestel (van 20kg) met twee ingegoten trafo's en colablik grote elco's en een na 12 jaar nog steeds storingvrijwerkende ALPS volumeregelaar, dan denk ik wel eens dat het spijtig is dat de veel commerciele merken zoiets niet meer maken.(pioneer,Sony,yamaha...) Ze zijn er dan wel heel erg op vooruit gegaan wat betreft electronica, decoders etc. maar echte vermogenversterkers, die probleemloos 2 Ohm aansturen, nee hoor??? Mijn bedoeling is om met 4 elektrostaten , 1 actieve sub , een pioneer A777 en iets lichtere pioneer A616 een surroundsysteem te gaan bouwen, dat ook in puur stereo zijn mannetje staat. Alleen nog de keuze maken of ik nu een DVD/CD/SACD zou kopen met ingebouwde decoders die rechtreeks de pioneerversterkers( met voorversterkers) aanstuurt, of anderzijds een losse surroundvoorversterkermodule kopen, en hiermee enkel de eindblokken van de pioneers aansturen. Daar ben ik nog niet uit. groeten Geert

De totale impedantie wordt bepaald door parrallelschakeling van trafo EN panelen. Als je de impedantie van de open trafo meet dan zal deze een stuk hoger liggen dan de combinatie trafo met panelen eraan. Als je dus een full range paneel ongesegmenteerd aan je trafo hangt dan zal je impedantie dalen afhankelijk van de capaciteit die dit paneel vertegenwoordigt. Bij datzelfde paneel maar dan gesegmenteerd, ga je weerstanden in serie zetten met bepaalde delen van je paneel, waardoor de totale impedantie van je ESL weer stijgt. Dat is tenandere het tweede voordeel van segmenteren (je totale impedantie komt hoger te liggen.) De Fres van een paneel test ik gewoon proefondervindelijk. Ik hang mijn PC met geluidskaart aan de line ingang van mijn versterker. Met een of ander programmaatje (er zijn er diverse gratis te downloaden)stuur ik een sinus van pakweg 20 hz naar het paneel. Per Hz ga ik nu omhoog. Bij de resonantie zal je een duidelijk grotere uitslag (meer dB) van je membraan vaststellen. Als je paneel gedempt is met een doek zal die resonantie evenwel minder stijl zijn (minder uitgesproken), en uitgesmeerd over een breder frequentiegebied. Het hoeft geen probleem te zijn als alle panelen ongeveer dezelfde resonantiefrequentie hebben, op voorwaarde dat die resonantie voldoende gedempt is en niet te hoog in het frequentiegebied ligt. Ook de load of impedantie voor je versterker hoeft bij meerdere panelen en groter oppervlak niet echt problematisch te zijn. Vermoedelijk zijn alle panelen gesegmenteerd en zullen er bij de ESL's met 6 panelen, minstens een 3 tal zijn die via voorschakelweerstand enkel de lage frequenties weergeven voor betere/meer basweergave. Die panelen hebben door hun voorschakelweerstand een hoge impedantie, waardoor ze geen probleem vormen. Wat betreft FIKIER. Ik vind het een schitterend boek voor de zelfbouwer, maar ik neem hem 1 ding kwalijk. Nergens wordt er gerept over de phase cancellation en eventuele oplossingen. En dat is nu net het probleem dat zich bij ESL's voordoet en moet opgelost worden. Sanders gaat hier dan wel uitgebreid op in, maar die is op zijn beurt voorstander van een hybride systeem met overnamefrequentie van ong 500 a 600 Hz, als oplossing. Ikzelf en nog enkele mensen zijn voorstander van een systeem dat full range is tussen ong 100Hz tot 20KHz, maar daaronder overgenomen wordt door een conussysteem. (dipool of gesloten kast met lage Q) Voordeel: Bij die frequenties is een conus met sterke motor veel beter in staat om het signaal exact te volgen ( lage Q ) , dan een ESL die daar ergens zijn resonantie kent en dus niet gecontrolleerd is ( hoge Q). Maar alles wat hoger is dan 100 Hz kan de ESL veel tranparanter neerzetten dan een kastwoofer. Bovendien werkt je conus alleen in het gebied waar hoegenaamd geen echt STEREO materiaal meer aanwezig is. Je hoort echt een ESL maar dan ondersteund door een basfundament. Groeten Geert

Hallo dag Erik. Uiteraard kun je een prachtig resultaat krijgen en een mooi laag met een construktie van de drie panelen in een frame. Als de versterker de load aankan zal dit zelfs heel tof zijn. Als er achter op de panelen al demping geplaatst is, dan is er niet veel meer extra dat je nog kan of moet doen. Sommigen hebben BAF achterop aangebracht. Ikzelf heb een flinterdun doekje voor en achter. Een andere methode is de exacte resonantiefrequentie meten + de Q waarde en dan een notchfilter bouwen die dit opheft, hoewel ikzelf daar iets minder warm voor loop. (t'is ook niet eenvoudig) De resonantiefrequentie is afhankelijk van een aantal variabelen. Ten eerste is er de breedte van het paneel. Hoe breder; hoe lager ze valt. Vervolgens is er de mechanische spanning, waarmee het membraan gespannen is in het frame. Hoe slapper gespannen, hoe lager de resonantie zal vallen. Ten derde is er de massa van het membraan zelf. Die is afhankelijk van 6micron dikke mylar of 12 micron. + het gewicht van de gebruikte coating. Ten vierde is er de demping van het membraan door een doek of ander. vb: Mijn ESL van 25cm breed heeft een vrije membraanslag van 18cm. Het membraan is nogal slap gespannen (ik had een probleempje bij de montage) De resonantiefrequentie ligt rond de 33Hz en is vrij agressief. (Bij 31Hz niets, bij 32Hzsinus begin, bij 33Hzsinus slaat plots het membraan tot tegen de draadstator, bij 34Hz is het practisch weg en bij 35Hz terug gewone weergave. Dit is dus een heel hoge Q waarde (waarbij de versterker eigenlijk geen controle heeft over de luidspreker en is typisch voor een ongedempte ESL resonantie. Met het flinterdunne, doorschijnende doekje is die resonantiefrequentie reeds met 7 Hz gezakt tot zo'n 26 Hz en bovendien is de steilheid (agressiviteit al veel minder). In mijn geval is dit voldoende omdat deze resonantie buiten het gebied is waar er nog echt veel signaal te vinden is. Ligt de resonantie hoger (vb 60Hz) , dan is de oplossing een dikker doek + eventueel BAF demping achteraan de ESL. Hiermee kan je de resonantie bijna volledig controleren. de plaatsing is zoals je zegt, bij alle luidsprekers, maar vooral bij dipolen inderdaad heel belangrijk. Niet alleen voor het laag, bij dipolen, maar vooral ook voor de hoge frequenties en de transparantie van het geluidsbeeld. De delay van het door de achterwand teruggekaatste geluid kan best zo lang mogelijk zijn. Het is ook best dat deze achterwand iewat dempend of verspreidend werkt (gordijn of vb boekenrek) en vooral niet rechtstreeks terugkaatst in het membraan. Als je wil zelf bouwen kan ik je volgende boeken aanraden: Fikier (is niet meer verkrijgbaar maar wel volledig op het net te downloaden)en The electrostatic loudspeaker design cookbook van Roger Sanders. Verder is er nog http://www.audiocircuit.com, waar een heleboel info en links over ESL's + zelfbouwprojecten te vinden zijn. Tenslotte (heb ik in een ander topic vermeld), kom eens naar de volgende ESL meeting op 6 april in de Wim Sonneveldschool in Utrecht, waar een heleboel zelfbouwers samenkomen. Groeten Geert

Hoy dag Harry, de link is http://groups.yahoo.com/groups/ESL-club/ De ESL- bijeenkomst (waar in principe iedereen welkom is, mits een meldinkje voor de goede organisatie) gaat door op 6 april in de Wim Sonneveldschool in Utrecht. Deze keer is het Martin Jan Dijkstra die een en ander organiseert. Ieder die zelfbouw ESL's of commerciele ESL's (oud of nieuw) wil laten horen, wordt zeer graag uitgenodigd dit aan te melden . Er zullen oa Pliniusversterkers zijn waar je je ESL kan aanhangen of je brengt een eigen setup mee, of je komt gewoon een kijkje nemen. Voor jou Harry kan het echt de moment zijn om info te vragen als je practische vragen hebt en breng gerust je paneel mee. Er zijn altijd mensen die zo'n vintage Quad wat graag zullen open zien liggen , en anderzijds mensen die het op hun duim kennen en je piekfijn kunnen uitleggen hoe je de restauratie kan aanpakken. Veel groeten Geert

Tja Puur, Dan zie je het gebruik van een equalizer verkeerd. Als je het gebruikt om extra Bas te steken of meer treble, of de drums extra te accentueren, dan voeg je iets toe en is het inderdaad helemaal mis. Als je het ding echter gebruikt om op de luisterplaats, met de luidsprekers goed opgesteld en met MLS signalen en meetmicrofoon goede metingen te doen en zo je installatie op een zo evenwichtig mogelijke ,vlakke frequentiecurve (zonder bulten of dalen) te geven, dan gebruik je het wel goed. Ik vindt het verkeerd dat veel mensen denken dat het wel kan om via interlinks, luidsprekerkabels etc. vanalles te tweaken terwijl dit eigenlijk heel ongecontroleerde veranderingen zijn, terwijl ze een afkeer hebben van metingen en gecontrolleerde aanpassingen, onder het mom van "cijfertjes zeggen niet alles". Wel ik vind dat als je mits een goede meting een correcte instelling doet , je een verbazend goede weergave kan krijgen. PAS OP, begrijp me niet verkeerd : Wat er niet is kan er nooit uitkomen. Dus slechte luisprekers, weinig detail... krijg je nooit goed met een equalizer (maar ook niet met kabeltjes). Maar een goede luidspreker/installatie, kan je dus wel degelijk beter krijgen in jouw eigen akoustische omgeving via een goede meting en instelling Geert

Dag Harry, Ik zou wel willen helpen , want het is echt niet zo moeilijk maar die QUAD ken ik dus niet, Ik weet dus niet of de paneeltjes gemakkelijk te openen zijn. Ten eerste moet je aan mylarfolie geraken. Dat kan oa via ene Martin Jan Dijkstra of ook Jos

Dag Erik, Je hebt je precies nogal geamuseerd met je panelen de laatste tijd. Graag had ik een aantal dingen, suggesties toegevoegd. 1. Een ESL is een reuzecondensator. Gevolg, als je het aantal panelen vergroot dan wordt den capaciteit groter en wordt de totale impedantie van het systeem steeds lager. Vandaar dat een groot full range paneel een veel zwaardere belasting is voor een versterker dan een hybride systeem. (hoewel het mooier klink zo'n full range). 2.Als je zoveel plezier hebt in experimenteren kan je veel leren uit de volgende metingen: A: Een impedantiemeting. Ikzelf doe dat rudimentair maar exact met een versterker een PC met geluidskaart (of sinusgenerator is ook goed) een referentieweerstand (vb 4 ohm)en een multimeter. Zo meet ik een 50 tig tal punten en zet de impedantie versus frequentie uit in een EXCEL curve. B: Een dB/freq meting met een programma als hobbybox4 met je PC en een meetmicrofoon. Hiermee doe je metingen op de luidspreker met je versterker, je interlinks , en de luidsprekers op hun plaats. Het zijn MLS metingen die absoluut betrouwbaar zijn. we kunnen met z'n allen uren zitten lullen over die box heeft teveel hoog of laag, of het onderste midden is afwezig ......enz, wel ik heb geleerd dat ik met zo'n meting een vrij goed beeld krijg van wat er echt mis of juis goed is. (PS meetmicrofoon zelf gemaakt en hobbybox4 is als test te downloaden met 20 keer volwaardig te gebruiken opstart en je kan het ook een beetje kraken zodat het nadien ook nogwel werkt) Uit de impedantiemeting leer je veel over de belasting en je schrikt soms als je ziet dat veel ESL's onder de 1 ohm duiken bij 12khz of meer. Je ziet dan ook de invloed die een weerstand in serie tot gevolg heeft. Dit vormt immers een spanningsdeler. Vb: impedantie ESL bij 15kH = 1 Ohm, in serie zet je een weerstand van 1 Ohm. Je zal dan bij 15KHz maar de halve spanning of dus -6dB krijgen tov ESL zonder de weerstand. Apropos als je de weerstand in secundaire van de trafo zet en je trafo is er eentje van 1/75 dan zal een primaire weerstand van 1 Ohm hetzelfde effect hebben van een secundaire weerstand van 1 ohm x 75

Dag Jitze, Mail me maar wanneer je d'er zin in hebt. Overigens, nogmaals, momenteel enkel de hybrides, de full range voorlopig uit dienst tot de nieuwe stepuptrafo's klaar zijn. groeten geert Ik geef je terzijnertijd dan het juuste adres en route. (maar dan in priveemeeltje)

Enne, Frank Pak je die dan ook mee in je valies als je op reis gaat???

Ja , maar wel niet vergeten om 1 stator met scharnieren als deur uit te voeren, anders krijg je honger na 2 dagen en ben je dood na een week. Enne een hoogspanningscabientje aan je huis laten bouwen om alle versterkers te kunnen voeden Geert

Eigenlijk kan je best 1e orde filteren MAAR. Voor het ESL paneel is de trafo de beperkende factor. Die mag niet in verzadiging als hij teveel laag krijgt , moet dus getest of gemeten worden. Voor de woofer moet je weten hoever hij in het hoog kan voor ie opbreekt. Als je crossover op 250Hz ligt zit je met 1e orde op -12dB bij 1000 Hz ( kan dit voor je woofer nog ) Apropos. Als je full range wil, kan je akoustisch kortsluiting soms beter en gecontroleerder oplossen tussen voor en eindversterker met een actieve filter die vanaf zo'n 800Hz naar beneden 6dB/oktaaf bijsteekt. Nogmaals veel trafo's gaan wel in verzadiging bij full range, dat is een belangrijke beperkende factor. groeten Geert

Van die nietszeggende Quotes??? Geert

Dag Jitze. Je bent uiteraard altijd welkom. Alleen, ik ben dus een Belg ( ik zeg dat hier verdorie of ik een alien ben ) Ik woon in Oosterzele bij Gent, da's misschien wat ver voor jou? Ik moet wel zeggen, momenteel spelen een setje zelfgebouwde hybrides. Die vind ik best wel goed, maar mijn "grote" full range zijn stukken beter en die staan momenteel even aan de kant. Ik heb namelijk mijn step up trafo's verkocht en ga zelf "betere" wikkelen. Eentje zit erin, de andere is nog niet gemaakt. Zodus grote aan de kant, hybrides vooraan. Maar indien gewenst, zeker welkom. groeten Geert

Ja zeg Pjotr, Soms is't interessanter eens wat langer dieper uitleg te geven , dan 35 nietszeggende quotes achter elkaar zonder inhoud niet?

Dag Henrie, D'as nu eens een mooie discussie zie, een verschillende mening en toch niet afkraken van elkaars gedachtengoed. Wat een harmonie Effe terug reageren. Het budget. Wel ik moet toegeven dat , mocht ik ze moeten kopen, er geen haar op mijn kop zou zijn, die eraan zou denken om de gevraagde bedragen ervoor neer te leggen. Totdat ik ontdekte dat ik ze zelf ook evengoed kon bouwen voor 1/10 van de prijs nl ongeveer 550

Tja Eric, Vermits Jitze een steunfonds zoekt, vrees ik dat het een negatieve is. Als we nu met zijn allen 1

Dag Jitze, En weet je wat er zo gek aan is. Mijn A-616 heb ik 14 jaar geleden in duitsland gekocht (toen ik daar mijn militaire dienst moest voldoen gedurende een jaar) Ik heb toen jarenlang met slechte speakers en helemaal niet geintereseerd in "echte" audiokwaliteit ermee gespeeld. Pas drie jaar geleden, toen ik mij als hobby op de zelfbouw van elektrostaten heb gestort, heb ik zijn kwaliteiten echt ontdekt. Zozeer dat ik op zoek gegaan ben naar nog zo'n beestje en liefst een maatje groter voor met vier ESL's te gaan draaien. Van een late ontdekking gesproken. groeten Geert

Dag Henrie, Ik had zonet nog gedacht dat die vraag ging komen en ik zal er dan maar direkt op antwoorden. Mijn ESL is inderdaad 1.8m hoog, maar heeft een rand van exact 5cm , wat maakt dat het membraan op 1.75m start. En geloof mijn verhaal gerust of check het met andere mensen die een paneel hebben. Wat betreft ESL's. Trek maar niet te snel conclusies om bij conussen te blijven. Luisteren is de boodschap, misschien ga je wel houden van hun ongelooflijke transparatie. Ik ben ESL liefhebber (toegegeven) , maar ik aanbid ze absoluut niet. Ik weet verdomd goed waar hun zwakke kantjes zitten. Een ESL is inderdaad niet echt geschikt om laag weer te geven. Ikzelf geloof sterk in een fullrange weergave tot ongeveer 100Hz, daaronder wordt het moeilijk en neem ik liever over met een conus, die daar beter (lees gecontroleerder) werk verricht. Je opmerking : ze stralen nauwelijks af naar boven, is niet correct. Een ESL63 is geconcipieerd als virtuele puntbron en straalt alsdusdanig af. Een lange lijnbron (grote finals of audiostatics of mijn lange zelfbouwesl's) stralen inderdaad gericht en niet naar boven of onder, maar uit de vorige diskussie heb je toch wel begrepen dat dit een duidelijk voordeel is in verband met reflecties. Je hoort alleen dat ze niet naar boven afstralen als je springt en boven hun membraan uitkomt, maar zo luister je niet naar muziek , toch. Ze zijn onhandig groot. wel wel. Mijn panelen zijn 25cm breed, zijn 4cm dik (of plat) en inderdaad 1.8m hoog. Geloof het of niet maar qua WAF factor heb ik ondertussen 3 vrienden , wiens vrouw deze smalle dunne transparante hoge panelen verkiezen boven een blokkige zuilluidspreker, of kleine boxen op standaards (die trouwens net evenveel plaats innemen.) Qua design is smaak natuurlijk koop, ik ga daar zeker geen discussie over voeren en als jij ze lelijk vind is dat voor mij OK. Ik zal zelf voor jou nog een negatief punt invullen. Ze stralen gericht af, je hebt dus duidelijk een sweet spot, die vaak nauwer is dan bij conussen. Thats right. Daar kies je voor. Martin logan lost dit (een klein beetje) op met gebogen panelen, andere merken segmenteren en krijgen zo een iets bredere afstraal hoek. Pas opechter, behalve de vervelende kant van die gerichtheid, is het voordeel weer eens de veel mindere reflecties tegen zijwanden. ( eigenlijk blijven vooral achterwand (tis een dipool) en voorwand over als serieuze bron voor reflecties. Nog een laatste puntje typisch voor een lijnbron. Het volume als je van en naar een lijnbron gaat veranderd nauwelijks. Bij verdubbeling van de afstand, halveert de geluidssterkte. Bij een puntbron zal bij verdubbeling van de luisterafstand, de geluidsdruk daarentegen kwadratisch afnemen. Gevolg Als mijn esl's stevig door aan het spelen zijn, dan kan ik probleemloos naast de luidspreker gaan staan of mij er verder van begeven, zonder dat dit een groot waarneembaar geluidsniveau verschil geeft. Dat vindt ik toch ook een voordeel. En eerlijk is eerlijk, nog een nadeel/ het rendement is bij de meeste ESL's lager dan bij conussen. Je kan dus maar beter een stevige en stabiele versterker in huis halen om de sterk capacitieve lading aan te sturen. Maar eigenlijk is bovenstaande allemaal theorie. Ik vraag je alleen, voor je ze veroordeeld , ga ze eens echt goed beluisteren bij iemand. Ikzelf hou echt van hun transparantie en schitterende plaatsing, en probeer zoveel mogelijk hun negatieve of moeilijke kanten creatief op te lossen. Vele groeten Geert

Hoy Frank, Bedankt voor de uitleg en plaatjes, Het gaat hier echter wel over een baffled speaker en een puntbron. een ESL is een lijnbron en een dipool. Dat geeft toch een ander afstralingspatroon, dacht ik. Geert

Hoy allemaal, Nog een kort vervolg op deze topic. Mijn ene set zelfbouw ESL's zijn 1,80 m hoog. Ikzelf 1,84m. Als ik mij (op zo'n 3.5m) van zittend naar rechtstaand begeef, dan blijft het geluid identiek tot op het moment dat ik volledig rechtsta en net 1 a 2 cm boven het paneel uitsteek en ... direkt hoor je een abrubte vermindering in hoog (en dat dus op 3m van de speaker) Dit is dus extreem gericht. Ik heb de ESL onder een zeer lichte hoek naar achter gekanteld, waardoor dit fenomeen direkt opgelost was. (speaker3cm hoger opstellen had ook gekund uiteraard). Bij mijn zelfbouw hybrides is dit nog duidelijker, want die zijn slechts 1.4m hoog. Als ik hierbij rechtsta is direct het hoog verdwenen.(wat eigenlijk wel vervelend is) Vandaar dat ik vooral een voorkeur heb voor ESL lijnbronnen die minstens 1,8m of hoger zijn. Ik denk echt dat je bij lijnbron panelen nauwelijks of geen reflecties hebt van vloer of plafond. Groeten Geert

Hoy dag Frank, Bij een verticale lijnbron heb je , volgens mij, wel zijlobben naar links en rechts , maar niet naar plafond en vloer. Leg je het zaakje op zijn kant, dus horizontaal, dan zullen die naar plafond en vloer gaan. Of ben ik hierin nu werkelijk fout. Ik heb hierover al wat lectuur van Sanders, Baxandall , beveridge gelezen, maar ik geef toe dat het allemaal gecompliceerd is. Ingeval mijn ongelijk (wat best wel mogelijk is), kun je mij alsjeblief doorverwijzen naar een bron , waar ik nog wat meer over de theorie kan te weten komen? Vele groeten Geert