Sony, Krell en Audio Physik bij (de) Zee

[John Picoso]

Net even voor de Kerst 2003 heb ik een kort bezoek aan 'Zee' gebracht. De set bestaat heeft als bron een stevig gemodificeerde Sony XA50es, die via de variabele uitgang is aangesloten op een tweetal Krell FBP250M monoblokken. De luidspreker is van Audio Physik, een drieweg basreflexsysteem. Luidsprekers en monoblokken zijn op zware hardstenen plateau's geplaats voor extra demping. De interlink en luidsprekerbekabeling is getwist zelffabricaat van Zee zelf; aan de CD-speler hangt een XTC-powercord. Deze woonkamer heeft een houten vloer waarop een dik vloerkleed zorgt voor wat extra demping. De zitbank voor de audioset hebben we iets meer de kamer in getrokken om een wat vrijere luister positie te hebben. Achter de bank zijn een paar geluidsabsorberende schermen tegen de anders zo harde muur gezet. De luisterafstand tot de luidsprekers bedraagt ongeveer 2 meter, tamelijk kort voor mijn begrippen.

 

 

Luisteren.

 

Terwijl de vis in de oven gaart luisteren we naar muziek op CD van Janacek die ik meegenomen heb van 'Spui Records' in Den Haag. Het is een opname van TELARC, Glagolitische Mis door het Atlanta Symphony Orchestra & Chores o.l.v. Robert Shaw. Later hebben we vooral nog geluisterd naar de 2-de symfonie van Johannes Brahms in een uitvoering van de Berliner Philharmoniker o.l.v. Claudio Abbado en de eerste van Beethoven in een uitvoering van The Chamber Orchestra of Europe o.l.v. Nikolaus Harnoncourt.

 

Voor mij ontplooit zich een mooi ruim beeld. Alle instrumenten worden fraai in dat beeld geplaatst. Solerende zangstemmen in het werk van Janacek staan duidelijk voorin en zijn goed gefocust, het orkest plooit zich er schitterend omheen, met een opvallend goede plaatsing van houtblazers in het midden en daarachter en er overheen het koor. Ook met het orkestwerk in de DG-opname van Brahms wordt deze diepte en breedte fraai neergezet. Alle muziek komt uitstekend los van de luidspreker.

 

Met de klank ben ik minder gelukkig. Ik hoor wel veel detail, maar in z'n finesses word ik geen moment betoverd door een sensatie van realisme. Er hangt over alle klank een waas van enige vervorming: een lichte neuzigheid en blikkerigheid is mijn deel. Ook het laag vind ik tamelijk rommelig. In de hoge registers mis ik snelheid en in het middengebied en bij impulsen is er een ernstig gebrek aan snelheid. Dat laatste is vooral te horen bij zachte paukaanslagen: die komen na de aanslag gewoon niet tot rust. Het instrument zelf klinkt onnatuurlijk na en in de ruimte wordt het hele beeld door die naklank opgevuld. Heel onnatuurlijk.

 

Ook vind ik de instrumenten allemaal wat klein. Iets wat ik in extreem high-endige audiosets altijd beschrijf als het 'Madurodam-effect': er is wel een mooi plaatje, en je kijkt/luistert gefascineerd naar de zeer fraaie detaillering van alle onderdelen -in werkelijkheid nooit het geval-, maar het is toch een substantieloze reproduktie. Gewoon Hollands gezegd: muziek zonder kloten, omdat alles veel te lief is. Niets bijt, niets masseert, niets klinkt indringend.

 

Met het opdraaien van het volume worden individuele partijen meer tastbaar in grootte en kracht, zonder dat er aan focussering wordt ingeboet. Ik word meer de hele muzikale uitvoering in getrokken. Mooi is dat. Alleen nemen de eerder opgemerkte klank'problemen'/verkleuring nu ook toe en wel zo dat het me begint te irriteren. Dan maar weer terug in volume.

 

Experiment, andere luidsprekerkabel en interlink.

 

Op verzoek van Zee heb ik mijn luidsprekerkabel meegenomen die ik in mijn eigen set heb, de Van den Hul Revelation. Als we die er tussen geknoopt hebben luisteren we opnieuw naar Brahms. Daarmee wordt het een stuk aangenamer muziek luisteren. Wat mij opvalt is vooral een beduidend betere klank, die vreemde verkleuring verdwijnt in belangrijke mate. Ook is het laag veel beter: de lage strijkers zijn krachtiger en veel beter gedefinieerd. De contrabassen laten zich nu goed scheiden van de celli. De problemen met de klank van de pauk zijn drastisch afgenomen. Er is nu een natuurlijke 'plong' van de pauk zelf, een goed af te grenzen klank van het instrument en hoe in de ruimte die pauktonen zich verplaatsen. Strijkers zijn ook niet langer in een waas gehuld, maar veel meer is het vibrato te horen bij de langer aangehouden noten. Fraai.

 

Ook de lange Type II interlinks van JK acoustics heb ik meegenomen en die prikken we ook nog even tussen de Sony CD-speler en de Krell monoblokken. Dat levert nog weer een extra stapje op in de richting die hierboven met de VDH Revelation luidsprekerkabel is geschetst: meer detail, meer dynamiek, meer sprekende gelijkenis van instrument zoals ik deze ken uit de praktijk van concertzalen.

 

De door Zee zo gewaarde 5-de symfonie van Gustav Mahler door de Frankfurter Radio Symphonie Orchestra o.l.v. Eliahu Inbal verdwijnt in de speler en we luisteren naar het eerste en vierde deel. Ha, daar is een trommeltje, en dat heeft niet alleen een 'snare', maar ook een vel! Dat de dynamiek in het laag misschien nu wel iets teveel van het goede is zou ik de opname willen verwijten of de dit luidsprekersysteem met z'n zijwaarts afstralende woofers, maar de andere partijen hebben kennelijk gewonnen aan muzikaal realisme. De strijkers zijn in het zoemen, zagen en grommen sprekend van klank, met veel mooie, natuurlijk glans in het hoog en middengebied.

 

Conclusie.

 

Deze audioset heb ik niet heel uitgebreid kunnen beluisteren. Duidelijk is wel dat een goede match met andere bekabeling dit systeem als geheel naar een hoger niveau van muziekweergave kan tillen. Die grauwsluier die er aanvankelijk over hing kan er echt af. Met een andere luidsprekerkabel lijkt dan de meeste winst te halen.

 

Tegelijk zou ik de set over een grotere afstand willen beluisteren. We zitten er nu wel heel erg dicht bovenop. (Maar ja, wie wil nou een woning met het strand als voortuin opgeven?)

 

PS

 

(Ik heb ook nog even mogen luisteren naar de effecten van diverse opamps in de uitgangstrap van de Sony CD-speler op klank en ruimte-afbeelding; de variaties zijn groot. De keuze van Zee voor de door hem gekozen opamps kan ik op grond van de beluisterde fragmenten goed begrijpen.)

[SpeedyAndr]

Leuk dat je van zo'n kort bezoek toch nog zoveel kan vertellen

Ook ik heb met een tas vol kabels bij Zee gezeten, alleen heb ik niet z'n lange interlink.

De Crescendo brengt alles een stuk naar voren en hij graaft een berg details voor je op die direct na de kabelwissel opvallen.

Het 'voorste rij' gevoel dat ik bij Henk had kwam bij Zee ook ter sprake, ik ben benieuwd of dit met de vdHul kabel anders was, meer laidback denk ik.

Ik heb de klank destijds niet als blikkerig of neuzig ervaren, maar dat was een constatering met minder mods aan de cdspeler dan er nu in zitten.

Ruime ervaring met de klank van orkesten heb ik niet, dus op dat gebied heb ik niet toe te voegen.

 

Andr

[Zee]

Leuk verhaal Picoso! Even een paar correcties/aanvullingen:

- de eindversterkers betreffen de FPB250M (dus niet de KSA's)

- de luisterafstand tot de speakers is (helaas) inderdaad beperkt: 2,3 meter (de speakers staan zelf ook 2,3m uit elkaar).

- de beluisterde opname van Beethoven 1 betrof een uitvoering van The Chamber Orchestra of Europe olv Harnoncourt (heb gisteravond de 5e uit deze box beluisterd: erg fraai!)

- voor de kabelaars: de interlinks zijn coaxiaal kabels, dus niet getwist.

 

Na het experiment met de Crescendo speakerkabels van Andre had ik zelf ook het gevoel dat er met andere kabels nog meer uit de set te halen moest zijn en daarom had ik Picoso dan ook gevraagd zijn kabels mee te nemen. Daar waar ik met de Crescendo's het gevoel had 'ja, het klinkt iets anders, maar niet echt beter (met name: te veel upfront)', was dit met de Revelation anders. Hier was zonder twijfel sprake van een duidelijke verbetering. De 2e symfonie van Brahms konden we nu op een veel hoger volume spelen zonder dat het laag dicht liep. In al het orkestgeweld bleef het aanstrijken van de bassen goed hoorbaar. Op de prachtige Teldec opname van Beethoven 1 klonken de strijkersgroepen gewoon natuurlijker, en was er meer 'zaal' te horen.

Let wel: we hebben het hier dus over het effect van een stuk speakerkabel van 1m lengte!

 

Met de JK interlink klonken de strijkers echt fluweel zacht en was meer detail hoorbaar (wat mij direct opviel aan de snare trom in de 5e van Mahler). Het laag moest met deze interlink wel iets aan controle inboeten, maar als ik er op terug kijk denk ik dat er al met al toch sprake was van een verbetering. In elk geval moet er op dit terrein verder worden geexperimenteerd (helaas liggen interlinks met een lengte van 5m niet voor het oprapen om even te proberen).

Overigens een grappig gezicht: de flinterdunne JK interlinks die naar de enorme monoblokken lopen en dan via een paar gigantische 'startkabels' (de revelations) verder naar de speakers.

 

Persoonlijk denk ik dat er ook nog veel winst zal zijn te halen door het vervangen van de interne speakerbekabeling. Deze is erg dun en ik verwacht dat de controle in het laag nog wel eens flink toe kan nemen door deze door dikkere bekabeling te vervangen. Ook het toepassen van beter componenten in het scheidingsfilter zou de set mogelijk naar een nog hoger plan kunnen tillen. Een leuk klusje voor de komende wintermaanden!

[Zee]

Dat doe ik zeker Henk! Bij elke modificatie moet je feitelijk in staat zijn om deze terug te draaien, en je moet vooral eerlijk tegenover jezelf zijn of het echt een verbetering is. Bij de cd speler heb ik bv. een heel aantal keren weer terug naar af moeten gaan mbt de keuze van de opamps alvorens ik op het huidige niveau was aangeland.

 

Het leuke van dit soort 'huisbezoeken' van mede forumers is dat je op een ongedwongen manier in staat bent andere componenten/kabels in je set te proberen en er (gezamenlijk) achter te komen waar verbeteringen mogelijk zijn, die anders mogelijk waren blijven liggen.

[John Picoso]

Het leuke van dit soort 'huisbezoeken' van mede forumers is dat je op een ongedwongen manier in staat bent andere componenten/kabels in je set te proberen en er (gezamenlijk) achter te komen waar verbeteringen mogelijk zijn, die anders mogelijk waren blijven liggen.

En dat is ook de aardige spin-off die dit forum heeft.

 

Zee, ik heb de wijzigingen ook even in mijn eigen tekst doorgevoerd -met dank voor je correcties, zal ik ook nog overnemen op mijn website onder de 'audio-visits'-.

 

Onder welk naam is deze AP luidspreker trouwens uitgebracht?